Can Öktemer
Haydi gidelim! Yürümek, yük, çöl, can külfeti ve hudut harbi
Rimbaud
Katı kuralları ve sonları belli bir dünyada özgür olabilmek sanıldığından daha fazla emek istiyor. Münasebetiyle özgürlüğe giden yollar bazen “Duvara Karşı” bir koşu haline gelebiliyor. İşte, bu türlü bir ortamda çok az insan, kimseye eyvallah demeden, hesapsız, çıkarsız bir biçimde inandığı, birçok vakit büyük bedeller ödeyip, hayatının rotasını belirleyip, yoluna devam edebiliyor. Kulağa fazla demode ve romantik geliyor biliyorum, lakin ömrün kılavuza indirgendiği bir hayat akışında tarafını özgürlükten ve idealizmden yana seçenlerin sesleri geleceğe daha çok taşınıyor gibime geliyor.
Geçen hafta beklenmedik bir biçimde ortamızdan ayrılan Birol Ünel de bu tarife uyan birisiydi. Onun bu dünyadan geçişi tahminen de bu yüzden bu kadar görkemli oldu. Ne sahnede ne de hayatın içinde bir kez “oynamadan”, suretlere bürünmeden heybesinde ne taşıyorsa, neye inanıyorsa ortaya dökerek bu dünyadan geçti ve gitti. Kimliklere, bayraklara, ulusal aidiyetlere bağlı kalmadan Arthur Rimbaud şiirleri üzere hayatı boyunca, özgürlüğün peşinde bir yolun peşine düştü. Yersiz yurtsuzluk onun varoluşunun bir kesimiydi. Ne tam Alman ne tam Türk, ayağı hangi toprak kesimindeyse, yanında sevdiği kim varsa ana vatanı orasıydı; bir nevi Çingene ruhu…
Mersin’de doğup Almanya’ya göç etmiş, sonra 16 yaşında aile meskenini bırakıp kendi yoluna, arayışının peşine gitmiş. Berlin’de işgal konutlarında ‘Beyaz Zenciler’ romanı tadında öyküler biriktirmiş, marangozluk yapmış… Sonra lakin yolda olanların başına gelebilecek tipten bir tesadüfle Hannover Müzik ve Sahne Okulu imtihanını dereceyle kazanıp, sahneye adımını atmış. Hayat lakin tutkuyla yaşanırsa bir manası olabilir. Bu hissiyat için de sahneden daha iyi bir yer olamaz esasen. Birol Ünel, sayısız tiyatro oyununda yer almış. Sonra sinemaya adımını atmış. Kendi bildiğini okuması, kurallarla ortasının pek iyi olmaması yüzünden yapımcılarla biraz kahır yaşamış. Kendisi üzere göçmen bir aileden gelen Fatih Akın’la tanışması da ikisinin hayatında bir kırılma noktası olur. Evvel “Temmuz’da” sinemasında ufak bir rolde yer alır. Sonra sinema dünyasında büyük ses getirecek “Duvara Karşı” sineması gelir. Sinema, kendi yok etmeye çalışan Cahit’le, aile baskısından kurtulmak için onunla uydurma evlilik yapmak isteyen Sibel’in öyküsünü anlatır. Kökler, aşk ve hayata tutunma üzerine gerçek ve sarsıcı bir sinemadır “Duvara Karşı”. Hem Fatih Akın hem de Birol Ünel’in hayatından kesitler vardır en çok da Birol Ünel’inkiyle bir paralellik çizer. Sinema büyük bir muvaffakiyet kazanır, mükafatlar gelir. Beynelmilel bir şöhrete sahiptirler artık. Birol Ünel için değişen pek bir şey yoktur. Birebir yerlerde, birebir hayat biçimiyle ömrünü sürdürür. Ne basın ne de diğerleri onun için bir mana söz eder. Yüksek fiyatlı reklam sinemalarını reddeder mesela, içeriğine inanmadığı sinemada yer almaz birebir biçimde. Hayat onun bildiği biçimiyle devam eder. Yatlar, katlar yoktur tahminen fakat bira ve sıkı sohbet vardır ortalıkta. Hayatla kurduğu bağlantı uçlarda olan, hayata her daim tutkulu bir halde yaklaşan birisi olarak, aktörlük de “yaşama sanatı” da lakin hakikilikle bir mana kazanır, oynayarak değil.
PUNK IS NOT DEAD
Birol Ünel nasıl biliyorsa o denli oynayan bir oyuncuydu. Oynadığı her sinemada perdeden taşan hakikilik biraz da bu yüzden galiba. Bu hakikilik en çok Cahit’de beden bulmuştu. “Duvara Karşı”daki asıl ve asi Cahit’in bir taraftan dünyayla fişini çekmiş hali, başka taraftan Sibel sayesinde bir formda bağ kurma uğraşını çarpıcı bir halde resmetmişti. Sibel’in fonda “Yine Mi Çiçek?” çalarken dolma yapması ve kadehlere dolan rakı sahnesinden, Sibel’e hayranlıkla ve mahcup bir gülümsemeyle bakması, barda “Fırtınalar” çalarken kıskançlığa yenik düşüp arbedeye karışması, öfkesi, elinde birası, üzerinde frakla hem asil hem de asi görünebilmesi, tüm inanmışlığıyla “punk is not dead” demesi, Sibel’e aşık olduğunu anladığı sahnede elleri kolları kanlı bir halde sahneye çıkıp dans edişi… Tüm bunlar tahminen oburu üzerinde poz duracakken Birol Ünel’de bir hakikilik kazanıyordu.
Bu çivisi çıkmış dünyada hayatın manası nedir? Bu bitmeyecek üzere duran uğultunun, kaosun ortasında öykümüzü manalı kılacak olan nedir? Klişelere düşmeden bunları yanıtlamak pek mümkün değil sanırım. Birol Ünel içinse tahminen ömrün manası isyanda, özgürlük arayışındaydı. Asla taviz vermeden, gerektiğinde hayata baş göz kırarak girişen sonra da kan ter içinde yoluna devam bir istikametti onun ki. Siyasette bile lafı eğip bükmeden, inandığı neyse onu lisana getiren biriydi. Yeşim Tabak, Birol Ünel’i Neyzen Tevfik, Arthur Rimbaud Jim Morrison, kung fu ve çingene ruhuyla bezenmiş olduğunu vurguluyordu. Özetle: İsyan, idealizm, özgürlük! Sigarasının dumanına karışıp bize eyvallah dedi Birol Ünel, elbette yollar bir yerde kesişecektir.
KAYNAK
‘Birol Ünel: Kendini Kaybederken Bulan Adam’, Yeşim Tabak, Rolling Stone Türkiye Ocak 2007
Gazete Duvar
