Koç Üniversitesi Siyaset Bilimleri ve Milletlerarası Münasebetler Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Murat Somer, ABD’nin de Türkiye üzere kutuplaşmış bir ülke olduğunu, ABD Lideri Donald Trump’un kutuplaştırıcı siyaset izlediğini söyledi.
Yeni Ömür Gazetesi’nden M. Ali Çelebi’ye konuşan Somer ABD’de siyahların polis tarafından öldürülmesiyle başlayan ve Avrupa kentlerine de sıçrayan isyanın art planının ne olduğuyla ilgili soru üzerine şu değerlendirmeyi yaptı:
GEORGE FLOYD HADISESI NEDEN BU KADAR BÜYÜDÜ?
Öncelikle ırka dayalı ayrımcılık sorunu ABD’nin “kurucu fay hatlarından” bir tanesi. Birçok ülkede bu türlü, kapsamlı ıslahatlar olmadan, yeni bir “Toplumsal Sözleşme” olmadan aşılamayacak kurucu fay çizgileri var. Bir ölçüde bu ulus devletin ırka dayalı bir eşitsizlik üzerine kurulduğunu, dengelerin buna nazaran inşa edildiğini söyleyebiliriz. Irk yanında, yerli Amerikalılara karşı yapılmış soykırım, kadın-erkek eşitsizliğinin de ABD’nin birer kurucu fay çizgisi olduğunu söylemek mümkün. Lakin 200 yıldır siyasete en çok yansıması olan ırk problemi.. Özgürlük taleplerinin çıktığı devirler karşı dalgalarını da yaratıyor. Örneğin 19. yüzyılda iç savaş sonrası kölelik kaldırıldı ve hukuki-siyasal eşitlik geldi. Lakin buna beyazların bir kısmının karşı reaksiyonu, seçim bölgelerini ve kurallarını değiştirerek oy hakkını etkisiz hale getiren siyasetler olmuş. 1960’lardaki Sivil Halklar Hareketi sonrası da misal bir karşı dalga var. Beyazları da bölüyor bu hadiseler, bir kesim demokratikleşme yanında konumlanırken oburu bildiği ülkenin elinden kaydığını düşünerek direniyor, hatta saldırganlaşıyor. Siyahları temsil eden siyasetçi ve hareketlerin de kimi bencillikleri ve vizyonsuzlukları olduğu söylenebilir. Trump’ın lider seçilmesiyle de bu ayrımlar iyice açığa çıktı. Protestolara takviye veren beyazlar daha evvel Obama’nın lider olmasından çok kültürlülük ve gerçek eşitlik ismine ümit besleyen kısımken, Trump ise tam da bu bu eğilimlerden rahatsız olan beyazları temsil ediyor. Polisin siyahlara karşı ayrımcılığına toplumsal reaksiyonlar son yıllarda sık sık olmuştu. Lakin neden George Floyd vakası büyük bir toplumsal harekete dönüştü? Toplumsal hareketleri ateşleyen bir hadise olduğu vakit bazen o hadiseyle ilgili reaksiyonların yanında bütün öteki rahatsızlıklar, talepler hepsi onunla birleşir, toplumsal harekete yansır. Hasebiyle bu kadar büyümesinin altında Amerika’daki iki öbür olgu daha var.
Nedir hareketin büyümesine yok açan bu iki olgu sizce?
Bunlardan bir tanesi kutuplaşma. Amerika Türkiye’ye emsal biçimde çok kutuplaşmış bir ülke. Beşerler birbirlerinin farklı reaksiyonlarını anlamamakla kalmıyor kendi hayat biçimlerine ve temel çıkarlarına tehdit olarak görüyorlar. O vakit da toplumsal reaksiyonlar hareketi tetikleyen hadiseden bağımsızlaşıp bu iki kümenin rekabetinden ve birbirine yansısından beslenmeye başlıyor. Yani George Floyd hadisesi da Trump aykırıları ve taraftarları ortasındaki arbedenin objesi haline geldi. Yalnızca ırkla yahut polisle ilgili değil, kadın-erkek eşitliğiyle ilgili olsun ekonomik sistemle ilgili olsun, rakip modellerin çatışmasına dönüştü.
İkinci problemse, Amerikan toplumunda son 30 yıldır bilhassa sosyo-ekonomik hususlarda bir rahatsızlık kelam konusu. Her ne kadar birden fazla defa kültürel-ideolojik pahalar üzerinden tabir edilse de, maddi rahatsızlıklar var. En son 2008 finansal krizinde, Amerikan hükümeti tam manasıyla sermaye sınıfını koruyan, üstelik de orta sınıflardan, fakir sınıflardan kaynak aktararak sermayedarları kurtaran, finanse eden siyasetler izledi. Amerika’da refah düzeyi çok yüksek lakin birebir vakitte muazzam bir eşitsizlik var. Son 30 yıldaki ekonomik büyüme orta sınıfların refah seviyesini çok da artırmadı. Asıl yararlanan en varlıklı kesitti. Yeni nesiller eskisi üzere ebeveynlerinden daha müreffeh olacaklarına, yani Amerikan hayaline o kadar da inanmıyor. Bunun yarattığı içten içe bir rahatsızlık var lakin farklı siyasal çizgilerin koyduğu teşhisler ve önerdiği reçeteler çok farklı.
Onca hadise, onca tartışmaya karşın Kenosha’da polis sırtı dönükken Jacob Blake’e nasıl 7 kurşun sıkıp felç edebildi. Trump nasıl 1 Eylül’de itirazlara karşın kenti ziyaret edip acılı aileyle görüşmezken polisleri övebildi. Hadiselerin büyümesini umup Kasım 2020 seçiminde beyazları konsolide etmeyi mi hesapladı?
Trump öteki birçok otoriter önder üzere, benim “kutuplaştırma yoluyla dönüştürme” diye isimlendirdiğim bir siyaseti uyguluyor. Ahlak ve demokrasi açısından doğruyu yapsaydı, mesela aileyi ziyaret etseydi, empati kursaydı, birleştirici, kutuplaşma zıddı bir siyaset olurdu. Meğer bu başkanlar “dalgakıran” siyaseti izleyip kendi taraflarının yanlışını asla kabul etmiyor ve kutuplaşmayı pekiştiriyorlar. Böylelikle kendi açılarından bir taşla iki kuş vuruyorlar: Tabanları savunma refleksiyle konsolide oluyor, karşı taraf da provoke olarak, alternatif dönüştürücü programlar üretmek yerine gücünü “dalgakıran”la savaşa harcıyor. Halbuki bence asıl yapması gereken, toplumun beklediği alternatif programlar üretmek…
RÖPORTAJIN TAMAMI
Gazete Duvar
