“Üç yanlış bir doğruyu götürür” kelamı Türkiye’de tahsil gören, üniversiteye giriş heyecanı yaşan tüm gençlerin yakından tanıdığı bir ikazdır. Karşılığı bilinmeyen sorulara ‘sallama’ yoluyla verilecek olan cevapların yaratabileceği sıkıntıya işaret eden ikaz, son günlerde yüksek tansiyonun hakim olduğu Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin karşı karşıya geldiği gerçekliği akıllara getiriyor.
Mevcut gergin atmosferi Atina-Ankara sınırında takip edenler açısından Türkiye’nin Doğu Akdeniz özelinde izlediği seyir ‘üç yanlış bir doğruyu götürür’ kuralını diplomasi ekseninde de şimdiki kılıyor.
Hali hazırda gelişmelerin baş döndürücü bir süratle aktığı ve art planda ‘karmaşık’ dirsek temaslarının, hesapların ve restleşmelerin öne çıktığı bir ortamda, okuyucunun işini fazla zorlaştırmamak ismine kısa kıymetlendirme yazımıza ‘bir doğrudan’ başlamak iyi bir başlangıç noktası olabilir. Türkiye’nin hesabına, Doğu Akdeniz’de karşımıza ‘doğru’ olarak çıkan nedir?
Aslında bu sorunun cevabı epey kolay ve mantıklı. Ege ve Doğu Akdeniz’de uzun bir kıyısı olan, 21’inci yüzyıl başlarında tüm sıkıntılara karşın, gelişen, dinamik ve genç nüfusu ve iktisadı olan Türkiye’nin gerek kıta sahanlığı gerekse de münhasır ekonomik alan tartışmaları temelinde kendi kıyılarına ‘kapatılması’ fikrinin savunulacak bir yanı yok. Hem Ege’de hem de de Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin deniz seyir güvenliğinin ve çıkarlarının memleketler arası hukuk temelinde, ilgili devletlerle diyalog yolu ile garanti altına alınması seçeneğine mantıki açıdan şerh koymak imkansız. Bu bağlamda Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de dillendirdiği temel tez olan ‘kıyılarımın açıklarında rahat nefes almak istiyorum’ iletisi tartışılmaz bir ‘doğru’ olarak karşımıza çıkmakta. Birebir halde, Türkiye’nin bölgede bulunan güç rezervleri ve denklemine eklemlenmesi de mantıklı bir seçenek olarak karşımızda durmakta.
Şayet Türkiye’nin Doğu Akdeniz özelindeki temel tezi ‘doğru’ ise o vakit bölgede başımızı ağrıtan üç ‘yanlış’ nedir?
Bu sorunun Ankara’nın son on yıl boyunca izlediği dış siyaset ve komşuları ile olan alakaları ile birebir irtibatlı. Mavi Marmara krizi ve bilhassa ‘Arap Baharı’ sonrasında Ankara’nın dış siyasette yaşadığı yalpalamalar için son yıllarda hayli güçlü bir literatür ortaya çıkmış durumda. ‘Şam’da namaz kılmak’ hezeyanından, bölgedeki birçok devletin iç işlerine karışmak manasına gelen adımlar, Kürt probleminde kurucu devlet paradigmasına dönüş ile ilgili başta dost Fehim Taştekin olmak üzere birçok uzman ve muharrir son yıllarda yanlışlı dış siyasetin açmazlarını masaya yatırdı. Bu açmazlara girmeksizin, mevzumuza temas etmek açısından, diplomasi kulvarındaki yalpalamaların ister istemez Doğu Akdeniz’deki ‘bir doğruyu’ olumsuz istikamette etkilediği notunu bırakalım. Bu gerçekliğin en büyük ispatı bugün Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin karşı karşıya olduğu diplomatik yalnızlık olsa gerek.
İkinci ‘yanlışımızın’ adresi Atina. İktidar devrinin birinci on yılında proaktif bir siyaset izleyen Ak Parti iktidarının Türk-Yunan ilgilerindeki karnesi epeyce zayıf. 2002-2010 periyodunda diyalog arayışları ile başlayan Türk-Yunan bağlantılarındaki Recep Tayyip Erdoğan periyodu 2010’dan sonra yerini zıtlaşmalara, restleşmelere ve 15 Temmuz 2016’dan sonra kademeli olarak alakaların kopmasına kadar ilerledi ve berbatlaştı. Bu periyot zarfında gündeme gelen tüm problemlerin faturası doğal olarak tek taraflı olarak Erdoğan idaresine kesilemez. Sıkıntıların sertleşmesinde Türkiye’yi bir türlü anlamak istemeyen Atina’daki iktidarların da mesuliyeti bulunmakta. Lakin Ankara’nın perspektifinden bakılacak olursa Türk-Yunan bağlantılarındaki kötüleşmenin bilhassa 2016 yılından sonra diplomasinin ‘askerleştirilmesi’, milliyetçi telaffuzun öne çıkarılması ile yakından alakadar olduğu gerçeği karşımıza çıkmakta. Bu seçimi yapanın kendisi de 2015’teki birinci seçimi kaybeden ve sonrasında milliyetçi oylara sarılan Erdoğan’dan diğeri değil.
Lafı fazla uzatmadan kelamı üçüncü ‘yanlışa’ getirip bağlayalım. Bu yanlışın adresi Lefkoşa. Hatırlanacağı üzere 2006’dan 2017’ye kadar adada tahlil süreci canlı kaldı. Kıbrıs Türk ve Rum liderlikler müzakere masasında federasyon üzerinde baş yordu. Bu arayış 2017’de İsviçre’de yarım kaldı. Ankara’nın bu gelişme ile ilgili tezi ‘siyasi eşitlik istemeyen Kıbrıs Rum tarafı tahlil kapısını kapattı’ halinde. Şayet bu resmi tezi kabul edecek olursak ortaya, şu ana dek Türkiye ve Kıbrıs Türk basınının sormaya çekindiği bir dizi kıymetli sorular çıkıyor: Ankara, Kıbrıs Rumlarının siyasi eşitlik istemediğini 2017 yılında mı kavradı? Şayet bu periyot öncesinde Lefkoşa’dan farklı tarafta ‘sinyaller’ Ankara’ya ulaştıysa müzakereler 2017’ye dek neden sürdü? Crans Montana’nın son gecesinde müzakereler güvenlik ve garanti kısmına takıldığında Ankara’nın hali ne idi? 2003 yılında müzakere sürecine karşın doğal gaz arama faaliyetlerini resmen başlatan Kıbrıs Rum tarafı karşısında Ankara’nın stratejisi neydi? 2000’li yıllar ile 2010’lu yıllarda Türkiye’nin bu bahiste reaksiyon göstermek dışında öteki adımları oldu mu? Bu soruların adedi arttırılabilir. Lakin okuyucuyu fazla yormadan bu noktaya şu notu bırakalım: Muhataplarla bir arada Ankara’nın Kıbrıs problemindeki yalpalamaları olmasa bugün Doğu Akdeniz’de çok farklı bir gerçeklik tartışıyor olacaktık.
Toparlayalım. Ak Parti’nin iktidar yıllarında Türkiye açısından ne yazık ki Doğu Akdeniz’de ‘üç yanlış bir doğruyu’ götürdü. Birincinin ideolojileştirilen, sonrasındaysa militerleştirilen diplomasi ülkemizi bölgede yalnız bıraktı. Tıpkı süreçte Türk-Yunan münasebetleri yanlışsız formda yönetilemedi. Tüm bunlar yetmezmiş üzere de Kıbrıs sorunu çözümsüzlüğe mahkum kılındı.
Gazete Duvar
