ANKARA – Türkiye’ye veda etmeye hazırlanan Avrupa Birliği (AB) Delegasyonu Lideri Büyükelçi Christian Berger ile Ankara sokaklarında yürüyerek Türkiye-AB münasebetlerini konuştuk. Vakit zaman “ipler kopuyor mu” sorusu akıllara kazınıyor ve AB ile Türkiye’nin ayrıştığı hususların listesi fazla. Lakin iştirakleri da önemsenmeyecek üzere değil. Berger Türkiye’ye veda ederken, Türkiye-AB bağlarının geleceğini ve bu uzun üyelik yolunda Türkiye’nin en son maksadına ulaşıp ulaşamayacağını kıymetlendirdi.
Sizinle Ankara’da yürürken konuşuyoruz. Biz neden yürüyoruz isterseniz siz anlatın…
Avrupa’da yıllardır “Hareketlilik Konsepti” uygulanıyor: Kentlerimizde dolaşırken daha tesirli, daha etraf dostu yollara teşvik edici bir adım. Her yıl farklı bir temayla bunu yapıyoruz. Bu yıl sıfır emisyon hareketliliği temamız, yani ‘çevreyi kirletmek istemiyoruz’ diyoruz. Örneğin geçtiğimiz yıl bisiklet ve yürüyüş etkinliğimiz oldu. Başka yıllarda tekrar misal dertlerle farklı temalarımız oldu. Yani özetle şunu söylemek istiyorum, ulaşım konusunda farklı modeller konusunda farkındalık oluşturmak istiyoruz: Yürümek hoştur, bisiklete binmek hoştur diyoruz. Hele ki bu yıl yaşadıklarımızı düşününce. Kısıtlamalar gevşeyince beşerler yine otomobil kullanmaya döndü, hem de eskisinden daha süratli. Zira salgın var ve toplu taşımadan, kalabalık yollardan kaçınılıyor. İnsanlar bu şartlarda otomobil kullanmak istiyor fakat şöyle bir sorun var bu bizim evvelki politikalarımızla, amaçlarımızla çelişiyor, zira araç kullanımını azaltmak istiyoruz. Dünya Sıhhat Örgütü de ikazda bulundu “Araba kullanmayın” dedi. Yürüyelim, bisiklete binelim diyoruz. Bu nedenle bu yıl bu aktifliği yapıyoruz. Bu nedenle sizinle yürüyoruz.
.
‘TÜRKİYE’DE 350 BELEDİYE AVRUPA HAREKETLİLİK KONSEPTİNE KATILIYOR’
Pekala bu manada Türkiye yol kat ediyor mu sizce?
Evet. Ben 2016’da misyona başladığımda birinci etkinliğimize sadece 3 kent katıldı. Geçen sene bu 65’e çıktı, bu yılsa 350 belediye bu aktiflikte yer alıyor.
Neden yürüdüğümüzü anlattığınıza nazaran, yürürken en önemli hususları konuşabileceğimizi de gösterelim. AB-Türkiye bağlantılarına değinmek istiyorum. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 26 Ağustos’ta şu sözleri kullandı: “Hangi ıslahatı yaparsak yapalım, hangi adımı atarsak atalım, hangi değerlerimizden taviz verirsek verelim Batı bizi hiçbir vakit kendisi üzere görmedi. Bu gerçeği Avrupa Birliği tam üyelik sürecinde şahsen yaşamış bir kişiyim. Avrupa Birliği ile olan görüşmelerin daima içindeydim. Lakin Avrupa Birliği başkanlarının daima tutarsızlıklarıyla karşı karşıya olduk. Hiçbir vakit dürüst olmadılar. Hiçbir vakit kelamlarının ardında durmadılar.” Dört yıllık Türkiye tecrübenizi düşündüğümüzde Erdoğan’ın AB’ye ait bu değerlendirmesi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bu mevzuda sırf şöyle bir alıntı yapabilirim… AB Komitesi eski Lideri Jean Claude Juncker AB Parlamentosu’nda Kasım 2019’daki konuşmasında şunu söyledi: “Bizler demokratik bir Türkiye, istikrarlı bir Türkiye, müreffeh bir Türkiye istiyoruz.” Bunları samimi formda içinden gelerek söyledi. Bence emsal biçimde pek çok Avrupalı siyasi de misal bir isteğe sahip. Misyon değişimi sonrası yeni isimler işe başladı, David-Maria Sassoli, Josep Borell, Nacho Sánchez Amo üzere isimler. Hepsi vazifeye geldikten sonra öncelikli olarak Türkiye ile diyalog kurmak, tartışmak için çabaladı, çabalıyor.
Sanırım, tam da bu yüzden o anın içindeyiz. Hayal kırıklığını anlıyorum… Yani uzun süren bir döngüden bahsediyorum. Şunu söylememe müsaade verin, Avrupa’nın ortasında bulunan kendi ülkem, Avusturya’nın, Avrupa Birliği’ne girmesi uzun yıllar aldı. Uzun bir süreçti. Şunun farkındayım, Türkiye çok enerjik, çok süratli hareket eden bir ülke, lakin bu uzun soluklu bir ilgi, bir süreç. Unutmayalım ki, iştirak yarın gelmeyecek olsa da, çok iş çıkardık.
Deneyimlediğim bir örneği paylaşmak istiyorum. Türkiye’de yaptığım birinci geziyi hatırlıyorum. Trabzon’a gittik, bizden takviye alan bir besin firmasını ziyaret ettik. Şirketin sahibi orada şunu söyledi. “Biz sizden yalnızca para almıyoruz, onun yanında sizin düzenlemeleriniz uyarınca var olan standartları da alıyoruz. Bu standartlar bizi hem Avrupa hem de dünyada daha rekabetçi kılıyor.” Yani Türkiye ile Avrupa ortasında bu ahenk bence kıymetli. Bunu küçümsemememiz gerekiyor. Bu ilerleyen, gelişen bir ülke demek. Natürel ki Türkiye bunu kendisi yaptı lakin AB üyelik sürecinin buna yardımcı olduğunu düşünüyorum. Bunu akılda tutmak gerekiyor. Bunu inşa etmeye devam etmek gerekiyor.
Evet, haklısınız. Türkiye elbette çok yol kat etti ancak Türkiye’nin gayesi üye olmak. Bu olacak mı?
Biliyorsunuz, dışişleri bakanlıklarında meslektaşlarımız, anket yapar. Farklı kümelerle, farklı toplum kümeleriyle konuştuğumuzda bir numaralı soru her vakit ‘Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne girmesi gerektiğini düşünüyor musunuz?’ Burada ‘Evet’ diyen büyük bir yüzdeye sahipsiniz.
Her vakit akabinde gelen soru şu oluyor: ‘Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılacağını düşünüyor musunuz?’ Bu sefer tıpkı oranda bir yüzde “Hayır” diyor. Bu noktada üçüncü soru geliyor: Neden? En sık duyduğumuz karşılık şu: “Türkiye çok büyük, çok yoksul ve İslami özellikleri fazla.”
‘KOPENHAG KRİTERLERİ ÇOK ÖNEMLİ’
Pekala sizce bu algı yanlışsız mu?
Ben bunun yanlış bir algı olduğunu düşünüyorum. Demek istediğim, bunun iştirak süreciyle hiçbir ilgisi yok. Lakin atılması gereken muhakkak adımlar var. Ilgimizde değerli bir konu, iyi komşuluk ilgileri. Yani 2016’da sorun yaşadık. Kimi Avrupa ülkelerinde artık tekrar sorun yaşıyoruz. Bence kilit öge bu. Güzel komşuluk ilgileri lakin tıpkı vakitte Kopenhag Kriterleri hakkında konuştuğumuz üzere, hukukun üstünlüğü ve içerideki durum tartışılması gereken çok kıymetli mevzulardır. Bunların iştirak süreciyle birlikte ilerleyebilmesi gerekiyor.
Demek istediğim şu anda iştirak süreci, genişleme süreci beklemede. Rastgele bir fasıl açmadık. Rastgele bir kısmı tartışmıyoruz. Avrupa’da da bir tartışma oldu. Geçen Ekim ayında genel olarak genişleme sürecini takip ettiğinizden eminim. Bir yavaşlama oldu ve doğal ki Mart ayında yine başladı. Yani farklı farklı faktörler bir ortaya geliyor. Lakin birebir tarihi, birebir coğrafyayı paylaştığımızı da unutmamalıyız diye düşünüyorum. Biz beraberiz. Hasebiyle sonunda bir ilerleme olacağını düşünüyorum. Ancak pek çok siyasi bahis var ele alınıp çözülmesi gereken.
Christian Berger geçen yıl düzenlenen Hareketlilik Konsepti etkinliklerinde…
‘BAZI DAVALARDAKİ İLERLEMELER TÜRKİYE’NİN ÜYELİĞİ SÜRECİ AÇISINDAN ÖNEMLİ’
Tam da bu siyasi sıkıntılar konusundan devam etmek isterim. Türkiye söz özgürlüğü, insan hakları, akademik özgürlük, hukukun üstünlüğü, azap yasağı üzere pek çok mevzuda sıkıntı bir devirden geçiyor. Siz artık Kahire’ye gidiyorsunuz, Türkiye toplumu olarak size oradaki vazifenizde muvaffakiyetler dileriz. Siz ülkemize veda ederken cezaevinde olan kalan pek çok isim var. Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala üzere. Biliyorsunuz ikisi de uzun müddettir cezaevinde. Bu mevzuda söyleyeceklerinizi merak ediyorum.
Hukukun üstünlüğü bizim için çok değerli bir kavram. Aslında Avrupa Birliği’ni, üye devletleri birbirine bağlayan şey budur. Bu bir yemek, lisan yahut kültür değil lakin hukukun üstünlüğüdür. Hepimiz, tüm Avrupa ülkelerinde birebir hukuk kuralını paylaştığımıza inanıyoruz. Kopenhag Kriterleri olarak isimlendirdiğimiz şeyin temel ögelerinden biri bu. Bunun iki bileşeni var: Biri siyasi-yasal, başkası ekonomik. Temel olarak da hukukun üstünlüğü, temel özgürlükler, adil yargılama. Bunlar değerli mevzular, bizim için çok değerli mevzular.
Yani, alışılmış ki orada ilerleme görmek istiyoruz. Şunu söyleyeyim Türkiye açısından bunun tam olarak anlaşıldığına dair bir işaret var. Örneğin yargı ıslahat süreci yahut ıslahat kümesinin kendisi yine oluşturuldu. Bakanlıklar birlikte çalışıyor. Yargı sisteminde ıslahat için bir plan var. Yani, bu elbette, bizim açımızdan beğenilen bir adım. Fakat sonuçları da görmemiz gerekiyor. Sonuçlardan kimileri, elbette, kelamını ettiğiniz birtakım davaların nasıl ilerlediğini de içeriyor.
‘VİZE SERBESTİSİ İÇİN TÜRKİYE’NİN ADIM ATMASINI BEKLİYORUZ’
Son sorum vizeler konusunda. Dünya çapında neredeyse 60 ülke, Avrupa Birliği’ne vizesiz seyahatten yararlanıyor. AB, Türkiye ile AB Geri Kabul Mutabakatının imzalanmasına paralel olarak 16 Aralık 2013 tarihinde Türkiye ile Vize Serbestisi Diyaloğu’nu başlattı. Türkiye 2013 yılından bu yana vize serbestisi için bekliyor. Türkiye neden hâlâ bekleme listesinde?
Türkiye ile vize serbestisi için belli şartlarda anlaştık… Bunlara gösterge diyoruz. Yani, bir grup kriterler var. Bu kriterlerin büyük kısmı aslında yerine getirildi. Sıkıntı olan birkaç kriter var. Türk bakanlıkları bunun üzerinde çalışıyor.
Bu sorunun nasıl çözüleceğine dair bize bir şeyler önermeleri gerekiyor. Biz buradayız. Yani evet süreç devam ediyor fakat Türk tarafında tamamlanması gereken başlıklar var. Bu nedenle, birkaç yıl evvel iki tarafın da üzerinde anlaştığı kriterleri karşılamak için Avrupa tarafına ne yapmak istediklerini önermeleri gerekiyor. Biz bu teklifleri dinlemek ve ele almak için buradayız.
Türkiye’de vazife müddetiniz doldu ve sizi Kahire’ye uğurluyoruz. Kısaca buradaki dört yılınızı anlatır mısınız?
Bu bahiste çok konuşmak gerekecek o vakit (gülüyor). Buraya 2016 Kasım ayının ikinci haftasında geldim. O periyotta Türkiye-AB bağlantılarında tansiyon yüksekti. Benim işimse, iki tarafın birbiriyle konuşmaya devam etmesini sağlamaktı, zira taraflar ortasında yanlış anlamalar vardı. Türkiye bizi anlamıyordu, biz de Türkiye’yi. Ben en azından umuyorum bunu sağlayabilmişimdir. Bu yanlış anlamaları aza indirmek için süratle hareket ettik. Iktisat, güç, ulaşım üzere alanda zati biraz diyaloğumuz vardı. Örneğin 2016’da Türkiye’de mülteciler konusunda kolaylaştırıcı rol üstlendik. Türkiye’nin mülteciler konusunda büyük baskı altında olduğunu söyledik. Bunun üzere hususlarda yükümlülük almaya çalıştık. Lakin 2018’de yeniden zorlayıcı bir sürece girdik. Suriye’den Libya’ya, Doğu Akdeniz’e birtakım bahislerde zorluklar yaşamaya başladık.
28 Ağustos’ta, Berlin’de AB Dışişleri Bakanları toplantısı vardı. Burada yüksek seviyede verilen ileti Türkiye ile yaşanan sıkıntıların tanımlanmasıydı. Türkiye’nin aksiyonları konusunda konuşmaya devam etmeye, birbirimizi güç vakitlerde anlamaya ve böylelikle problemleri çözmeye gereksinimimiz var. Yüksek temsilcilik müzakereler için daima bir alan olmasına, birbirimizi anlayabileceğimiz, tartışabileceğimiz bir taban olmasına ehemmiyet veriyor.
Bu dört yılı bir cümle ile özetlememi isterseniz, pek çok zorluk yaşadık fakat misal biçimde birtakım dertleri aşmak için de pek çok fırsat doğdu. Bana o denli geliyor ki korona virüsü bize ülkeler ortasındaki dayanışmanın kıymetini gösteriyor. Bu manada Türkiye ile AB ortasında iktisat, ticaret alanında pek çok imkana işaret ediyor. Örneğin AB Yeşil Uzlaşma/Sözleşme, iktisadın dijital dönüşümü üzere alanlarda… Bu manada bence Türkiye ile gurur duyulmalı. Daima aksiliklere odaklanmamak gerekiyor, Zira sıkıntılarımızı çözmek, üstesinden gelmek için adımlar attığımız olumlu yanlar da var.
Gazete Duvar
