“Sistem kendini vatanın yerine koymayı amaçlıyor. Resmî propaganda gece gündüz yurttaşlara sistemin vatan demek olduğunu haykırıyor. Sistemin düşmanı da vatan haini oluyor.” (Latin Amerika’nın Kesik Damarları, Eduardo Galeano)
Son yıllarda Karadeniz’deki etraf kıyımına karşı çok güçlü uğraşlar verilmeye çalışılsa da gelinen noktada tabiat tahribatının önüne geçilemediği anlaşılıyor. En son Ordu’da yaşanan sel sonrası ortaya çıkan tablo bunun en yakın örneği.
Dere yataklarına inşa edilen konutlar, Yeşil Yol projesi, Hidroelektrik Santralleri (HES) derken bütün bir bölge şirketlerin insafına bırakılmış durumda. Bunun yanında köylülerin karşısına çıkan yalnızca şirket çalışanları değil. Bir ordu jandarma da köylünün karşısında yerini alıyor.
Hidroelektrik Santrali imaline karşı yürütülen çabaları ele alan, direktörlüğünü Erkal Tülek’in yaptığı “Sudaki Suretler” belgeselinde Murat Sarı şunları söylüyordu:
“Bizi vatan haini duyuru ettiniz. Bunlara karşı çıkan vatan hainiyse, ben de vatan hainiyim. Burası benim ömür alanım. Bu adamlar buradan paralar kazanıp dünyanın en hoş yerlerinde çocuklarını yerleştirecekler lakin bizim gidecek diğer bir yerimiz yok.”
Sarı, Trabzon’da yaşıyor. Karadeniz’e yapılanları kaydediyor, belgeseller yapıyor. Bahsi geçen görüntünün çekildiği yer Çaykara, Uzuntarla Köyü. Tarih 2011.
‘HES NEDİR BİLMİYORDUK, DETERJAN MARKASI AKLIMIZA GELMİŞTİ’
Karadeniz’in ağacına, deresine, toprağına ataklar ne vakit başlamış? Sarı anlatıyor:
“Karadeniz’e ataklar 2007’de başladı. HES nedir bilmiyorduk. Bir deterjan markası vardı. O geldi aklımıza. Bağda bahçede çalışıyorsun. Köyüne düzgün giyinimli, kravatlı kimseler geliyor. Bir de devletten geliyorsa onun söylediği her şey hakikat olarak algılanır. O zamanki Belediye Lideri birinci anlattığında bana komik geldi. Turizm canlanacak falan deniliyor. Bilmiyoruz da işin açıkcası. Birinci HES nerde yapıldı diye düşündük. Bize en yakın Rize, Ovit vadisinde yeni HES yapılmaya başlanmıştı. Arkadaşlarla gittik baktık. Katliam… 2008- 2009’da şirketler buralara gelmiş, lisanslarını almışlardı. ÇED raporlarına kadar her şeyleri hazırdı. Başta çok iyi örgütlenmeye çalıştık. Karşında büyük bir güç var. Artık baktığımız vakit inanki insanların şirketlerle çaba etmek için gücü kalmadı.. ‘Yapacak da bir şey yok’ üzere bakılıyor artık.”
‘O KÖYDE KATLİAM YAPTILAR, VİDESONU ÇEKTİM, KÖYÜME GÖSTERDİM’
Sarı, “Sadece devlet ve şirketle gayret etmiyorsun ki…” diyor ve devamını şöyle getiriyor:
“Vadine, köyüne geliyorsun orada da ötekileştiriliyorsun. Bunlar devlet ne yaparsa buna karşı gelir üzere yaklaşım var. En çok da bu yüzden uğraş eden beşerler yıprandı.”
Bahsi geçen görüntüdeki köyle ilgili anısını anlatıyor:
“O röportajı yaptığımız köyün batı yakasındayım ben. Çok yakınım o köye. O köyde durumu anlatmaya çalışıyordum. Kovuldum. Kendi köyüne sahip çık, sen nereden biliyorsun diyerek 5- 10 köylü üzerime yürüdü. Katliamdan sonra orayı fotoğrafladım. Kısa, 10 dakikalık bir belgesel yaptım. Kendi köyüme gösterdim. Beşerler görselden çok daha fazla ikna oluyorlar. Ondan sonra çok şey değişti. Toplantıya gelen herkes, ‘eğer böyleyse biz hayır diyoruz’ dediler. Sen bugün etraf alanında en iyi profesörü getir, köylü onu beş dakika dinlemez. Başını sallar masraf. Kalplerine, vicdanlarına dokunman lazım. Çok sert durmamak lazım. Sert durduğun vakit kesinlikle seni bir partinin içine sokuyorlar. Sen işte şu partidensin, seni dinleyemem diyor.”
‘EN SON 638 ASKERLE KÖYE ÇIKARMA YAPTILAR’
“Yaklaşık 4 yıl evvel Uzuntarla Köyü’nde iki sefer HES tüneli patladı. O tünellerden basınçlı sular köye gerçek aktı. O köy mucize yapıtı şu an ayakta. Tünelleri patladığı vakit bağırmaya başladılar. ‘Bizi yok etmeye çalışıyorlar, kandırıldık’ dediler. Herkes yazgısına razı olmak zorunda bırakıldı.”
Patlayan HES tüneli ile ilgili haberde insanların isyan ettiği görülüyor. ( https://www.youtube.com/watch?v=brmr-8j5FQM&feature=youtu.be )
Sarı devam ediyor:
“O günlere döndüğüm vakit gözlerim her keresinde yaşarıyor. İnsanlık dışı işler yapıldı. Tabiata ne kadar şiddetli davranıldıysa insanına da o kadar şiddetli davranıldı. HES yapmak için mafya getirildi. Zorbalıkla işlerini halleden taşeron firmalara verdiler işi. Mevt tehditlerine kadar gidildi. Fecî şeyler oldu. Aklıma getirmek istemiyorum. Vadiye her yerden adamlar geliyordu. En son aslında Giresun, Ordu, Trabzon, Rize’den destek kuvvet alarak resmen bir ülkeyi işgal eder üzere çıkarma yaptılar. 638 asker vadiye geldi. Manzaraları var. Bu türlü anlatınca ‘ya yok canım, o kadar değil’ üzere gelebilir size. Size verilen buyruğu yapmak zorundasınız lakin şirket ağzıyla konuşuyor jandarma. Karakol kumandanı HES’i savunuyor. Senin misyonun bu mu?”
‘DERE YATAKLARINI DOLDURDULAR, SULAR MOLOZLARIN ALTINDAN AKIYOR’
“Şimdi gelinen noktayı soruyorsun… İnan ki basın da korkuyor. Kameranı al gel, oraya kur sonra beni vatan haini diye oradan aşağı it… Devasa kayalar sökülüp, dere yataklarına atıldı. Dere yataklarını doldurdular. Sular molozların altından akıyor. Ankara’ya dilekçeler yazdık. Gelin görün, dedik. 638 asker gönderdiler. Şirket, devlet el ele o vadiyi tanınmaz hale getirdiler. Ladin ağaçları, gürgen ağaçları büsbütün yok edildi.”
Sarı, şirketler tarafından kendisine ve yüzlerce köylüye açılan davalardan da bahsediyor:
“Şirketlerin açtığı ez 15’e yakın davada yargılandım. 45 gün yattık arkadaşlarla, 5 gün başka yattım. Ağır Ceza’da yargılandığım bir davadan beraat ettim. HES şirketine ilişkin otomobilin camı çizilse kim yaptı? Murat. En son hakime söyledim. ‘Ben dağ bayır gezen bir beşerim. Madem o denli ayılara takılan ciplerden bana takın, rahatlayayım.’ Hadise yaşandığı vakit ben sana ağacı mı getireyim şahitlik yapması için. Yok yok o olmaz, öteki bir şey bulalım dedi hakim.”
‘KARAKOL KUMANDANI HES’İ SAVUNUYOR. SENİN MISYONUN BU MU?’
“2013’de bir HES şirketinin önünde hareket yaptık. Şirket güvenliği, jandarma yan yana. Otobüslerle bizi alıp, ilçeye Çaykara’ya indirdiler. Bizi bir top alanında topladılar. Top alanının içinde sabaha kadar beklettiler. Anlatabiliyor muyum?”
“Kim bu şirketler? Biri MİM Yapı. Eski Emniyet Müdürü Cevdet Saral’ın şirketiydi. Firma yetkilisi İsmail Hakkı Saral. Bunların taşeronluğunu yaptığı şirkete verdiler işi. Köyde zorbalık başladı. Trabzon’a gelebilmek için kullandığımız yolda araçlarımızın yolları kesitiler.”
‘BU YALNIZCA BİR SARSINTININ ÖNCÜ SARSINTISI’
Bugünkü sel felaketini ise şöyle kıymetlendiriyor Sarı:
“Bunlar doğal afetler. İnsanların dere yataklarına konut yapması yanılgılı fakat bundan sonra çok daha büyük felaketler bekliyor Karadeniz’i. Dere yatakları, vadiler büsbütün molozlarla doldurulmuş. Çok yüksek yağışlarda, buralar kapatıldığı için tıkanmalara neden olacak. Barajlar oluşabilir. Tonlarca su önüne geleni silip süpürebilir. Bu yalnızca bir zelzelenin öncü sarsıntısı. Oradan para kazanan beşerler lüks yerlerde yaşarken tekrar köylü orada mevte terk ediliyor. Ölecek olan tekrar bizleriz.”
‘HAKLI OLUP OLMADIĞINIZIN BİR EHEMMIYETI KALMIYOR’
Şirket, devletin yan yanalığı yargıya nasıl intikal ediyor?
2015 yılından beri “Yeşil Yol” davalarını takip eden avukatlardan biri olan İbrahim Demirci anlatıyor:
“Çamlıhemşin’de, Fırtına Vadisi’nde ’Yeşil Yol’ başladığı vakit oradaki köylüler -ki içlerinde benim annem, halam da vardı- iki kez kepçeyi durdurlar. 2016 yılında bir küme 12 kişiydi. 2017’deki bir küme da 8- 9 kişiydi. Her iki küme da jandarma tarafından gözaltına alındı. Haklarında ceza davası açıldı. Ceza davasının konusu da ‘iş ve çalışma hürriyetini ihlal’di. Bu beşerler sonuçta kendileri jandarmayı aramışlardı. Demişlerdi ki, ‘Bakın; yaylada 2000 metrede iş makinesi gelmiş, meraya ziyan veriyor, bunlar ne için çalışıyor? Çalışma müsaadeleri var mı?” Jandarma geliyor, şikayet eden insanları gözaltına alıyor. Sonra savcılık ceza davası açıyor. 2016’da başlayan yargılama hala devam ediyor. Bu sırada Danıştay, Yeşil Yol’u durdurdu. Bir bakıma iş makinelerini durduran insanları haklı gördü ancak onlar şuanda hala yargılanmaya devam ediyor. İşin özü bu.”
“Şirketler dava açıyor insanlara. Şantiyeye girdiniz diye, tazminat davaları açıyorlar. Ziyana uğradım, siz geldiniz bir hafta çalışamadım vesaire diye… Yargının şu andaki fonksiyonu de bu. Haklısınız, haklılığınızı bağırıyorsunuz. Duruşma yıllar sonra haklı olduğunuzu söylüyor fakat bu müddette ortada ne yayla kalmış, ne mera kalmış. Haklı olup olmamanın artık bir ehemmiyeti kalmıyor. Boynunuzda meczup üzere duruşma kararıyla ortalıklarda dolaşabilirsiniz…”
Gazete Duvar
