Cihan Başakçıoğlu
İZMİR – İzmir’in Konak ilçesinde bulunan Eşrefpaşa mevkiinde bir gece vakti dolanırken rastlıyoruz ona. Sokak lambalarının aydınlatmaya yetmediği o dar sokaklarda bulunan ve yıkılma tehlikesine karşı demir korunaklarla çevrilen binaların ortasından sessizce çıkıp bize hakikat süzülüyor. Daha sonra isminin Ayhan olduğunu öğrendiğimiz, 16-17 yaşında sakalları yeni yeni çıkan bir çocuk var karşımızda. Sert bir sesle ve inatla para istiyor. Parayı ne yapacağını sorduğumuzda yanıt alamıyoruz. Ismini soruyoruz, aldığımız yanıt ince bir sessizlik oluyor. Ona şiddetle yanıt vermeyip, konuşmaya çalıştığımız için bir yandan da şaşkınlıkla bizi izliyor. Daha fazla soru sormak istemiyoruz. Zira belirli ki Ayhan’ın yazgısı de Türkiye’de resmi olmayan sayılara nazaran sokakta yaşayan 70 binden fazla beşerle birebir.
300-500 BİN TL’LİK İŞGALİYE CEZALARI
Onun yapmaya çalıştığı işin isimli sistemdeki karşılığı “gasp”. Yaşanan bu ve gibisi hadiselerin bir sonraki etabı ise çoğunlukla “yaralama” olarak kayıtlara geçiyor. TÜİK bilgilerine nazaran 2019 yılında Güvenlik ünitelerine getirilen 206 bin 498 çocuktan yüzde 57,6’sı “yaralama” ve “gasp” nedeniyle getiriliyor. Tam da bu noktada uzun vakittir medyada ismini görmediğimiz o dernek geliyor aklımıza. 1990’lı yıllardan bu yana çocuklar başta olmak üzere, sokakta yaşayan gençlere ve insanlara sahip çıkan ‘Umut Çocukları Derneği’.
İstanbul Bakırköy’de derneğin “İlk Adım İstasyonu” olarak nitelendirdiği ve kendi tabirleriyle “sokak yaşayanlarına” hayat imkanı sağladığı alan maddi ıstıraplarla boğuşuyor. Derneğin idare konseyinden alınan bilgiye nazaran daha evvel satışa da bahis olan lakin yargı kararı nedeniyle satışı gerçekleştirilemeyen bu alanda, tespit edilen 900 metre fazla kullanım alanı nedeniyle derneğe, muhakkak aralıklarla Ulusal Emlak Müdürlüğü’nce 300-500 bin TL ortasında değişen işgaliye cezası veriliyor.
Hiçbir siyasi parti, dernek, vakıf ve cemaatle de bağları bulunmayan derneğin, maddi kaynağı da Birinci Adım İstasyonu’ndaki üretimleri ve bağışlar.
KİMDİ ‘UMUT ÇOCUKLARI’?
Bundan 28 yıl evvel ,14 Temmuz 1992 tarihinde İstanbulda gönüllüler tarafından ‘Barınacak Yeri Olmayan Çocuk Ve Gençleri Muhafaza Ve Geliştirme Derneği’ ismi altında kurulan dernek, 1999 yılında ismini değiştirerek Umut Çocukları Derneği olarak faaliyetlerine devam etti. Dernek, aile ortamından uzaklaşmak zorunda kalmış, devlet himayesinden ayrılmış sokaklarda yaşayan, maddi manevi yardıma muhtaç olup makûs şartlarda çalıştırılan, konutundan ayrılmış, unsur bağımlısı olan çocuk ve gençleri bu olumsuz davranış ve alışkanlıklardan arındırıp topluma kazandırma gayesini prensip ediniyor.
.
Lisan, din, ırk, cinsiyet gözetmeksizin muhtaçlığı olan çocukların yanında olmayı hedefleyen dernek, bildirgesinde “Geleceğimiz olan çocukların ve gençlerin, sokak, bağımlılık üzere çıkmaz sokağından çıkmalarını, onlara pak bir yatak, sıcak bir çorba, okul, meslek kursu olmayı istedik. Sokaklardan köprü altlarına, terk edilmiş konutlardan izbe kuytulara, elimizi uzattık. Yüzlerce çocuk ve genci unsurdan arındırdık. İnanıyoruz ki, çocuk ve gençlere fırsat verildiğinde, etiketlenmediklerinde, gayretlerini desteklediğimizde hayata sıkı sıkıya bağlarla tutunup hem kendilerine hem etraflarına hem de ülkemize yararlı gençlere dönüşüyorlar. Çocuklarımız ve gençlerimiz bizi, sizi bekliyor.” kelamlarıyla anlatıyor kendini.
LIDER DA YOLU SOKAKLARLA KESİŞEN BİR ‘ÇOCUK’
Derneğin Idare Heyeti Lideri Ferhat Şahin de yolu sokaklarla kesişen bir “çocuk”. Ailevi problemler nedeniyle meskenden kaçan ve 14 yıl sokaklarda yaşayan Şahin, ömür öyküsünü anlatırken, “Hereke İstasyonu’ndan İstanbul’a ve sokaklara açılan bir trenle 14 yıl sokaklarda kaldım. Çeşitli unsurlar kullandım, sokaklarda, terk edilmiş konutlarda yaşadım. 18 yaşına kadar Toplumsal Hizmetler bünyesindeydim. 18 yaşımdan sonra sokaktan öteki gidecek yerim yoktu” diyor.
“Sokak ve cürüm iç içeydi” diye ekleyen Şahin, “sokakta ve kimsesizseniz cürümden diğer yolunuz yoktur. Yemek yemek için, soğuğu unutmak için, unsur bulmak için kabahat işlemek zorundasınızdır. Herkesin sıradan hayatta buzdolabının kapağını açarak ulaştıkları şeyler için bile demir parmaklıklar üstünüze kilitlenebilir. O denli de oldu. Sokağın öbür adımı cezaeviydi, orada bir müddet kaldım” diye belirtiyor.
.
Daha sonra konuk olduğu bir televizyon programı ile hayatı değişen Şahin, Umut Çocukları Derneği’nde kalmaya başlıyor ve
çeşitli kuruluşlarda foto muhabirliği yapmaya başlıyor. Sokak yaşayanlarına yarar sağlamak emeliyle “Sokak Kedisi” isimli dergiyi kuran Şahin, fotoğraflarıyla sokağın tüm yüzlerini yıllarca insanlara anlatmaya çalışıyor. 2010 yılında da kendisine sahip çıkan derneğin idare konseyi başkanlığını üstleniyor.
Şahin ile sokakları ve “umut çocuklarını” konuştuk.
‘SOKAK ÇOCUK DOĞURMAZ’
Bugünün kurallarında sokakta “çocuk” olmak sizce nasıl bir durum?
Elbette ki güç. Birinci etapta her şey oyun üzere gelse de günün sonunda çöken karanlık bir çatı beraberinde anne yahut baba hasretini hatırlatıyor çocuk için ve mecburî kılıyor. Yumuşak bir yatak, sıcak bir çorba, pak kıyafetler, birbirinden farklı oyuncaklar da gerekli lakin bunlardan hiçbiri sevgi ile kucaklayan, huzur ve inanç veren anne, baba olamıyor.
Yaşadıklarınızdan da yola çıkarak sokaklarda kalan çocuklar ne üzere sorunlar yaşıyor biraz anlatır mısınız?
Sokaklara terk edilmek yetmiyormuş üzere bir de toplum ve kamu kurumlarınca dışlanıyorlar. Tinerci, ballyci, sokak çocuğu üzere etiketler ve bu etiketlerin etik olmayan davranışlarıyla karşılaşıyorlar. Sokaklarda yaşamak, cürüm işlemek, uçucu yahut uyuşturucu unsurlar kullanmak, çöpten beslenmek yahut temel ömür muhtaçlıklarını insanlık dışı koşullarda karşılamayı güya kendi seçimleriymiş üzere görüyorlar. Halbuki sokak çocuk doğurmaz, her birini bir anne doğurdu; tıpkı rutinde yaşayan başka toplum fertleri üzere hayat hakları var ancak hakları da çocuklukları üzere istismar ediliyor.
27 MUHTAÇLIK SAHİBİ BİREY VE BİR MAĞDUR ANNE BARINIYOR…
Derneğin çalışma biçiminden ve dernek bünyesinde gerçekleştirdiğiniz faaliyetlerden bahseder misiniz? Şu an derneğe bağlı kaç kişi var?
Şu an için kurumumuzda yatılı olarak barınmakta olan 27 gereksinim sahibi birey, iki çocuklu mağdur bir anne var. Derneğimiz bir Sivil Toplum Örgütü olarak dar gelirli aile ortamından yaşayan, olumsuz şartlar nedeniyle sokakta çalıştırılan, eğitime orta vermiş ya da kısmı olarak devam eden çocuklara ve ailelerine ulaşarak şartlarını iyileştirmek; sıhhat, besin, eğitim üzere temel gereksinimlerini karşılamak, okula ya da okul çağını geçmiş ise meslek atölyelerine yönlendirmek, sokak ve husus ile tanışmaması için, önleyici çalışmalar yapmaktır. Aileleri unsur ve sokak konusunda bilgilendirici çalışmalar yaparak, cürüm ve unsur üzere olumsuz olgularla müsabakadan çocuğu ve aileyi bilinçlendirmek, koşullarını iyileştirmek için özel ve hükmî kuruluşlarla iş birliği oluşturarak, önleyici ve kurutucu çalışmaları hayata geçirmektir. Çocuğa ve aileye maddi ve manevi yardımda bulunmak, böylesi çocuk ve gençlerin aileleriyle irtibata geçip problemlerinin birlikte aşılmasını sağlayarak onları topluma kazandırmaktır.
‘HALKTAN GELEN BAĞIŞLAR VE PROJE BAZINDA ÜRETTİĞİMİZ MATERYALLER’
Hangi imkânlarla çocukların hayatlarına sahip çıkıyorsunuz? Bu hususta maddi külfet çekiyor musunuz?
Büsbütün halktan gelen bağışlar ve proje bazında üretebildiğimiz gereçlerden gelir elde ediyoruz. Tekrar halktan elde etmiş olduğumuz bağışlardan oluşturduğumuz atölyemiz var el sanatları konusunda birçok üretim gerçekleştirmeye çalışıyoruz ve bu üretimlerimizden de gelir elde ediyoruz. Tekrar de yetersiziz, gereç ve hammadde problemimiz var, birebir vakitte işin ehli ahşap ustalarına gereksinimimiz var. Atölyemizde kullanacağımız alet edevatlar eksik fakat buna karşın yol almaya çalışıyoruz.
‘DEVLETİN TOPLUMSAL ÇALIŞMA STRATEJİSİ YETERSİZ’
Son süreçte derneğin yaşadığı problemlerden kapsamlı olarak bahseder misiniz?
Derneğimizin Bakırköy’de bulunan birinci adım istasyonu olarak da bilinen merkezi 1997 yılında devlet eşliğinde ve yeniden devlet ve kuruluşumuz iştiraki ile kuruldu. Protokolde de görüleceği üzere birçok kurum ve kuruluşun işbirliğine dayalı ve işlerliği yükümlülüklere bölünerek imzalanmıştır. Lakin kelam konusu protokol Türkiye’de kelamda var olan lakin hiç uyulmayan çocuk hakları üzere ihlal edilmiş ve edilmeye devam ediyor. Yıllardır varlığımızı tüm bu ve gibisi zorluklara karşın sürdürüyoruz. Bir cemaate yahut siyasi bir partiye yamanmadan toplumsal çalışmalar kapsamında ülke sıkıntılarına yarar sağlamak hayli güç lakin hoş ve manalı. Bahsetmiş olduğum bu problemlerle boğuştuğumuz vakti gereksinimli insanların problemlerini çözmeye ayırmak isterdim. Devletin toplumsal çalışma stratejisi yetersiz ve niteliksizdir. Toplumsal sıkıntılara memur mantığı ile merhem sürülmez! Gönüllülük temeline dayalı çalışmaların fazlalaştırılması ve ayrıyeten toplumsal çalışma konularınca toplumun ayrıntılıca bilgilendirilmesi yahut bilinçlendirilmesi gerekiyor. Aksi halde çalışmalar yeni meseleler doğurmaktan öteki bir işe yaramaz.
‘DEVLET BİZLERİ YALNIZ BIRAKTI’
Derneğin yeri satılmak isteniyor? Bu bahiste ne söylemek istersiniz?
Üstte da bahsetmiş olduğum üzere, bize bu yeri ortak çalışma kararı ile protokol işlerliği ile devlet tahsis etti. Protokole uymayarak bizleri yalnız bırakan da devlet, durmadan bahsi geçen bu yeri boşaltmamız ismine haksız yere ulusal emlak komitesince işgaliye cezaları gönderen de devlet, bu cezalardan ötürü halktan elde etmiş yahut edecek olduğumuz bağışlara el koymak ismine dernek hesaplarımızı bloke edende devlet. Ben geçmişini sokakta yaşamış bir sokak çocuğu olarak 2010 yılında bu derneğin başkanlığına geçtim, bir enkaz olarak devraldığım bu derneğin 2015 yılında tüm borçlarını halkın yardımıyla ödedim. Yetmedi merkezimizin tüm bakım tamiratını yeniden halktan gönüllülerimiz takviyeleriyle gerçekleştirdik ve yenilendik. Ödüllendirilmeyi beklemiyorduk lakin tekrarında cezalandırılmak da hiç beğenilen olmadı. Son durum yeniden umutluyuz, Danıştay, Ulusal Emlak komitesince tarafımıza gönderilen işgaliye bedeli isimli cezayı kabul etmedi. Memnun ve umutluyuz, sonucu bekliyoruz.
‘ÇOCUKLAR TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL YOKSUN’
Sokak çocuklara sahip çıkma konusunda sizce devletin tavrı nasıl ?
Yetersiz olduğunu düşünüyorum.
1-Parçalanmış yahut parçalanmaya yüz tutmuş aile yapılarına müdahale ediliyor fakat iyi tarafta gelişim sağlanamıyor.
2- Ailelerinden uzak yurtlarda yetiştirilen çocuklar gereğince toplumsal değil ve kültürel çalışmalardan mahrum.
3- Çocukların talep, istek ve maharetlerinden çok devlet sisteminin o anki görüş ve onayları sonucu yönlendirilmeleri.
Kamuoyuna davetiniz nedir?
Sokak çocuğu ismiyle anılan bu çocukları sokak doğurmadı, çocuklarımıza sahip çıkalım. Sokakta mı bulduk çocuklarımızı, evet; sokakta bulduk lakin onları sokak doğurmadı, sokak çocuğu değiller; sokakta oynayabilirler lakin sokakta yaşayamazlar…
Gazete Duvar
