Luděk Stavinoha-Apostolis Fotiadis*
2016 ve 2017’de, Amerikan idare danışmanlığı firması McKinsey’in, Yunan adalarına dolup taşan mültecilerin müracaat süreçlerinin hızlandırılması ve Türkiye’nin durumunu kurtaran tartışmalı mutabakat konusunda Avrupa’da yapılan görüşmelerin merkezinde nokta alması, mülteciler konusundaki kamu siyasetlerine dışarıdan müdahale yapıldığı konusunda tasalara neden oldu.
Kullanılan lisan, insanlık buhranından fazla bir idare şurası toplantısını anımsatıyor: ‘Hedeflenen stratejiler’, ‘üretimi maksimize etmek’ ve ‘iltica sürecini uçtan uca kolaylaştırmak’.
Idare danışmanlığı konusunda Amerika’nın elit firmalarından biri olan McKinsey&Company’nin bayan ve erkeklerinin, 2016’da Avrupa kıyılarına gelen mültecilerin akınını durdurmak konusunda Türkiye ile aktif bir itilaf yapmakta zorlanan Avrupa Birliği bürokratlarına yaptıkları teklif tam da böyleydi.
Mart 2016’da AB, Yunanistan’a ulaşan mültecilerin Türkiye’ye geri kabul edilmesi ve hududu geçmeye çalışanların engellenmesi karşılığında Türkiye’ye 6 milyar euro ödemeyi kabul etmişti. Yunan kıyılarına gelip iltica talep edenlerin birden fazla Suriye, Irak ve Afganistan üzere çatışma yerlerinden kaçan kimselerdi.
İnsan hakları öbeklerinin iltica hakkına yönelik bir risk olarak gördükleri bu muahede, büyük tartışmalar yarattı lakin bu muahedenin yapılmasında tesirli olan McKinsey’in ne ölçüde işin içinde olduğu ve birtakım AB kurumlarının onun bu rolünü gizlemek konusunda ne kadar ileri gittikleri daha evvel bilinmiyordu.
Bu araştırmada elde edilen bulgulara nazaran, McKinsey meydanda nasıl bir itilaf uygulanabileceği konusunda aylarca ‘pro bono’ (ücret beklemeden) saha çalışması yapmış ve AB siyasetinin en üst seviyedeki başkanlarına bazen yalnızca kelamlı olarak hizmet vermişti. Ahir, AB’nin en üst seviyedeki başkanları bu siyasetin uygulanmasını sağlamak üzere ihalesiz biçimde, yaklaşık bir milyon Euro’luk danışmanlık mukavelesiyle onu ödüllendirdi.
Sonradan Avrupa bloğunun iç tefviz gözlemcisi, bu akdin ‘usulsüz’ olduğuna hükmetti.
2015’te Almanya’nın iltica müracaatlarının devrini hızlandırma gayreti konusunda McKinsey’in soruna dahil olması, iltica müracaatında bulunanların haklarının hiçe sayıldığına dair tasalarla birlikte sorgulanır hale gelmişti.
Kasım 2017’den itibaren elde edilen evraklara dayanan Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı (BIRN) araştırması, Avrupa’nın meydanda yaşanan buhranı ele alması konusunda kişisel idare danışmanlarının bürokratları ne ölçüde yönlendirdiğine ve bürokratların kendilerine biçilen rolleri nasıl sürdürmeye çabaladıklarına dair yeni malumatlar içeriyor.
Daha evvel Milletlerarası Şeffaflık Örgütü’nde yolsuzlukla savaş yerinde çalışıp Avrupa Savunuculuğu Başkanlığı hizmetini yürüten, Avrupa Parlamentosu bütçe encümeni üyesi Alman parlamenter Daniel Freund, “Eğer birtakım şirketlerin geliştirdiği programlar sonradan politik kararlar haline geliyorsa bu, politik manada tasa verici bir durumdur ve dikkatle incelenmesi gerekir” diyor.
“Aynı şirketler, gerekli prosedürler atlanarak, müteakip akitlerle ödüllendiriliyorsa mahsusen dikkat edilmeli.”
BAŞARISIZ OLAMAYACAK KADAR DEĞERLI BİR ITTIFAK
Mart 2016 muahedesi, çoğunluğu Suriye, Irak ve Afgan kökenlilerden oluşan 850.000 kişinin, evvelki yıl tekneler ve lastik botlarla Türkiye’den Yunanistan’a geçmesinden sonra Brüksel, Ankara ve Avrupa’nın bir seri başşehrinde sahnede olan destansı bir jeopolitik tansiyonun bitiş noktasıydı.
Dokuz yıldır komşusu Suriye’de devam eden savaş yüzünden 3,5 milyon mülteciye hane sahipliği yapan Türkiye, Türk vatandaşları için vize serbestisi sağlanması ve Türkiye’nin AB’ye üyelik görüşmelerinin tekrar başlamasını da içeren milyarlarca Euro’luk yardım karşılığında kendi topraklarından giden sistemsiz mültecileri geri kabul edeceğine laf verdi. Ayrıyeten, Yunanistan’dan Türkiye’ye dönen her bir Suriyeli için Türkiye’den bir Suriyeli mültecinin Avrupa’da yine yerleşmesini sağlanacaktı.
AB bu ayrıntılı tasarıyı memnuniyetle karşıladı ama insan hakları savunucuları, korunma talep eden kişinin reddedilmemesine dair ilticayla ilgili bir seri memleketler arası hak varken, Türkiye’nin iltica talep edenlerin geri gönderilebileceği ‘güvenli bir üçüncü ülke’ olarak tanımlanmasına dayanan bu muahedenin, tehlikeli bir emsal olduğunu söylediler.
Ittifak Ege Denizi’nden geçişleri durdurmaya yardımcı oldu fakat kısa vade sonra mutabakatın vesair kısımlarının mekanına getirilmediği ortaya çıktı; itilafın merkezinde iltica müracaatlarının, temyiz dahil 15 gün içinde sonuçlandırılacak biçimde hızlandırılması vardı. Ittifakın bu kısmı işlemiyordu ve yeni hareket kısıtlamaları, iltica başvurusu yapanların Yunan adalarında sıkışıp kalması mealine geliyordu.
Ama AB için bu mutabakat raydan çıkarılamayacak kadar kıymetliydi.
Türkiye’nin iltica edilebilecek inançlı bir devlet olduğu öncülüne dava açanlardan biri olan avukat Marianna Tzeferakou, “Avrupa Komisyonu’nun ve bu mutabakatın gerisindekilerden gelen direktifler, hiçbir yasal argümanı ya da prosedür sıkıntılarını dikkate almadan, Yunanistan’ı AB-Türkiye itilafını kesintisiz halde uygulamak zorunda bırakıyor” diyor.
“Birisi bu muahedenin uygulanmaya başlamasına dair buyruk verdi. Muğlaklık ve mevzuata ait tahkim, prosedüre dair verilen garantilerin çökmesine neden oldu. Bu politik bir karardı ve başarısız olmasına müsaade verilemezdi.”
Gelelim MecKinsey’e.
EŞZAMANLI ORTAYA ÇIKAN AKSIYON PLANLARI
İltica müracaatlarının nasıl daha süratli değerlendirebileceği konusunda daha yeni Almanya’ya danışmanlık hizmeti vermiş olan firmanın eksperleri, tıpkı devirde Yunanistan mülteci hizmetleri GAS’da çalışan, fakat isimlerinin belirtilmesini istemeyen iki kaynağın verdiği malumata nazaran, 2016’nın yaz aylarında Yunanistan’da çoktan saha araştırması yapıyordu.
Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı tarafından incelenen dokümanlara nazaran, başkanlığını Hollanda’dan Maarten Verwey’in yaptığı ve üye devletlerin yapısal ıslahatlar tasarlayıp tatbikine yardım etmeyi amaçlayan ‘Yapısal Islahat Destek Servisi’ (SRSS) isimli AB kuruluşu ile firma arasında ‘ön görüşmeler’ yapılmaktaydı. Vermey birebir hengamda AB-Türkiye ittifakının AB koordinatörüydü; artık ise Yapısal Islahat Destek Servisi’nin başkanlığına devam etmekle birlikte, AB’nin umum ekonomik ve finansal bağlantılarının yöneticiliğini yürütüyor.
Vermey’e bu görüşmelerin ‘detayı’ sorulduğunda, AB’nin yürütme organı olan Avrupa Komisyonu’nun bu hususla ilgili “başka rastgele bir evraka sahip olmadığı” karşılığını verdi.
Buna karşın, Eylül 2016 civarında Mc Kinsey, nasıl yardımcı olabileceği konusunda masasında ‘pro bono’ bir teklife sahipti ve ‘Entegre mülteci idaresi yoluyla Avrupa Komisyonu’nu desteklemek’ başlığını taşıyan bu teklifi Verwey Ekim ayında imzaladı.
AB’nin mülteci kuruluşu Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin (EASO) idare konseyi tutanakları, McKinsey’in iltica davaları konusunda Avrupa Komitesi tarafından ‘Yunan adalarındaki durumu incelemek ve birikmiş işlerin bitirilmesini sağlayacak bir hareket planı üretmek” üzere Nisan 2017’ye kadar görevlendirildiğini göstermektedir.
Komiteden bir sözcü, Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı’na yaptığı açıklamada, “McKinsey Yunan mülteci kabul sisteminin geliştirilmesi konusunda fiyatsız hizmet vermek için istekli oldu” dedi.
Sair kısaltılmış evraklara nazaran, sonraki 12 hafta boyunca, McKinsey, Yapısal Islahat Destek Servisi, Avrupa İltica Desteği Ofisi ve AB Hudut Güvenliği Ajansı Frontex ile Yunan yetkililerin aralarında olduğu, bahse dahil olan en değerli insanlarla birlikte çalıştı.
İki haftada bir yapılan paydaş içtimalarında McKinsey, iltica başvurusu sürecinde tespit ettiği zorlukları ve iş yükünü azaltmak için alınabilecek bir seri tedbir teklifini sunmaya başladı. Tekliflerinin bir kısmı ‘mini-pilot’ nahiye haline gelen Sakız Adası’nda halihazırda test ediliyordu.
Ekim ayının ortasında yapılan birinci içtimada, McKinsey danışmanları içtimada bulunanlara Avrupa İltica Desteği Ofisi ve Yunan mülteci hizmetleri ile temyiz makamları tarafından bakılan iltica davalarının “işlenme oranları”nı gösterip bunların değerli ölçüde artması gerektiğini söyledi.
Aralık ayında, McKinsey’in ilgili her aktör için belirlenmiş ‘hedeflenen stratejiler ve tavsiyeler’ içeren ‘eylem planı’ hazırdı.
Birebir ay, 8 Aralık’ta, Verwey AB-Türkiye mutabakatının uygulanması konusunda AB’nin kendi Ortak Hareket Planı’nı sundu ve 15 Aralık’ta AB’nin hükümet yöneticileri bu planı onayladı.
McKinsey’in mevzuya dahil olduğuna dair hiçbir ibare yoktu ve Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı bu mevzuyu sorduğunda Encümen, planın “Komisyon ile Yunan yetkililer tarafından birlikte hazırlanmış bir belge” olduğu malumatını verdi.
Yeniden de Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin 2017 Yıllık Raporu’nda, Avrupa Konseyi’nin biriken iltica davalarının temizlenmesi için “danışmanlık aksiyon planı”nı onayladığına, dikkat çekmeyecek biçimde atıfta bulunulmaktadır.
Adalardaki tecrit kamplarının kapasitesinin artırılması ve davaların ‘segmentasyon’u, Avrupa İltica Desteği Ofisi ve GAS’ın vaka çalışanlarının, çevirmenlerin ve Frontex refakat memurlarının sayısının artırılması, iltica sürecindeki temyiz adımlarının sayısının sonlandırılması ve temyizlerin sürece koyulmasının ve görüşlerin hazırlanmasının halinin değiştirilmesi konusunu içeren hususlar incelendiğinde, McKinsey’in planıyla AB’nin Ortak Hareket Planı harika benzeridir.
Kimi mevzularda ise birebir birebirdir: McKinsey’in “hız ve kaliteyi artırmak için dava tiplerine nazaran kapsamlı segmentasyon” olarak yaptığı teklif, AB’nin Ortak Hareket Planı’nda “hız ve kaliteyi artırmak için dava kategorilerine nazaran segmentasyon” olarak geçmektedir.
McKinsey’in Yapısal Islahat Destek Servisi (SRSS) için yaptıklarının birçok kısaltılmış durumdadır.
Haziran 2019’da Encümen, ‘üçüncü taraflar (örneğin kaçakçılık ağları) tarafından istismar edilebileceği’ gerekçesiyle ‘kamu güvenliği’ için ‘risk’ oluşum edebileceği için bu haberin ifşa edilmemesi gerektiğine dair karar aldı.
Tümünün açıklanmasının ise McKinsey’in ‘ticari çıkarlarının önemli biçimde zarar görmesi’ riskini barındırdığını savundu.
Avrupa Encümeni Umum Sekreteri Martin Selmayr, “Talep edilen dokümanlarda bahis hakkında kamu yararı ve hususî bölümün menfaatinin olabileceğini anlıyorum, bu durumda, şeffaflık açısından böylesi bir kamu yararının, ilgili şirketin ticari menfaatini muhafaza mecburiyetinden daha ağır basmayacağını değerlendiriyorum” yazdı.
Yapısal Islahat Destek Servisi (SRSS), Verwey’in Ekim 2016’da imzaladığı McKinsey teklifini ifşa etmeyi reddetmesinin, bu araştırma esnasında elde edilen iç evraklara nazaran, olası bir çıkar çatışması olabileceğine dair öneriyi reddetti.
Avrupa İltica Desteği Ofisi idare heyeti tutanaklarına nazaran, Avrupalı önderler Ortak Aksiyon Planı’nı onayladığı anda, Avrupa İltica Desteği Ofisi’nden bu planın yürürlüğe konması için ‘McKinsey ile direkt mukavele yapması’ istendi.
‘POLİTİK BASKI’
Jose Carreira’nın Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin başkan yöneticisi, Joanna Darmanin’in ise ajansın operasyon başkanı olduğu periyotta imzaladığı, 992.000 Euro’luk ahit, 20 Ocak 2017’de bir ‘istisna notu’ eklenmiş formdaydı. Notta, “zaman sınırlaması ve politik pres sebebiyle mecburî tefviz prosedürü takip edilmeden muahedenin imzalanarak yürürlüğe girmesi mecburî kabul edilmektedir” yazıyordu.
Sonraki yıl, Avrupa’da finans kontrolü yapma salahiyetine sahip olan Avrupa Sayıştay’ı (ECA) Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin yıllık hesap teftişinde, AB düzenlemelerinde şeffaflık ve yarışma sağlamak için öngörülen tefviz prosedürlerinin hiçbirinden geçmeden, ödeme almış “önceden seçilmiş tek bir ekonomik operatör” buldu.
Yıllık murakabe raporunda, “Bu sebeple kamu tefviz prosedürü ve tüm ilgili ödemeler (992.000 Euro) usulsüzdür” sözü taraf aldı.
Sayıştay raporunda McKinsey’in ismi geçmiyordu. Lakin “usulsüz” bulunan akdin Yunanistan’da hareket planının uygulanması için sağlanacak danışmanlık hizmeti için Avrupa İltica Desteği Ofisi tarafından yapıldığı belirtiliyordu; hesap denetçisinin belirttiği ölçü McKinsey kontratındaki fiyat ile birebir birebirdi ve Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin bir sözcüsü dolaylı olarak laf konusu akdin tek ve tıpkı olduğunu doğruladı.
McKinsey akdi sorulduğunda Avrupa İltica Desteği Ofisi Sözcüsü Anis Cassar, “Avrupa İltica Desteği Ofisi, mahsusen de Avrupa Sayıştayı’nın dahil olduğu bahislerde, ferdî mukavelelerle ilgili ayrıntılar hakkında haber vermez. Yeniden de sizin de dikkatinizi çektiği üzere laf konusu tefviz prosedürü Sayıştay tarafından yöntemsiz bulunmuştur (illegal değildir)” dedi.
Anis Cassar, “İlgili AB kurumları ve Üye Ülkeler’in acil talepleri nedeniyle kelam konusu tefviz istisnai tefviz kurallarıyla verilmiştir” açıklamasını yaptı.
McKinsey’in Küresel Medya Bağları yönetici yardımcısı Graham Ackerman, firmanın daha çokça detay vermesinin mümkün olmadığını söyledi. Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı’na, “Firmamızın kıymetleri ve zımnilik siyasetine bağlı olarak müşterilerimizi yahut müşterilerimize verdiğimiz hizmetin detaylarını kamuya açıklayamayız” haberini iletti.
‘DEĞERLENDİRME, GERİ BİLDİRİM, MAKSAT BELİRLEME’
Avrupa İltica Desteği Ofisi’nin tefviz kayıtları birinci defa sorgulanmıyor.
Ekim 2017’de AB’nin dolandırıcılık gözlemcisi OLAF, 2016’da tespit edilen usulsüzlükleri esas alan bir soruşturma başlattı.
Bu soruşturma Haziran 2018’de, McKinsey mukavelesinde ‘istisna notu’nda ortak imzası bulunan Carreira’nın istifa etmesini sağladı. Kasım 2018’de Politico’da yayınlanan habere nazaran, soruşturma esnasında tefviz kurallarına uyulmamasından işçi tacizine kadar uzanan bir seri ihlal tespit edildi.
Avrupa İltica Desteği Ofisi, McKinsey kontratının OLAF’ın soruşturmasında konum almadığını belirtiyor. OLAF ise bu mevzuda tefsir yapamayacağını söyledi.
McKinsey’in işi, Ocak 2017’den Nisan 2017’ye kadar, AB’nin iltica müracaatlarının “ortadan kaldırılması” ve Yunan adalarındaki kalabalık yükünün hafifletilmesi talebi yanına getirilene kadar devam etti.
Projeyi denetleme işi, Verwey, Carreira, McKinsey ekibi ile Yunan üst seviye başkanlar ve Avrupa Komitesi hizmetlilerinden oluşan bir idare heyetindeydi.
McKinsey operasyonunun detayları Mayıs 2017’de sunulan bir raporda bulunmaktadır.
Avrupa İltica Desteği Ofisi, raporun “hassas ve kısıtlayıcı içerik”te olduğunu belirterek raporu yayınlamayı reddetti. Raporun kamuya açıklanmasının, “kamu güvenliğini ve milletlerarası münasebetleri tehlikeye atacağı, birebir vakitte McKinsey&Company’nin ticari menfaatleri ve fikri mülkiyet haklarına zarar vereceğini” belirtti.
Bu karşılık, Carreira tarafından imzalanmıştı.
Bu haberin hazırlanmasını sağlayan bir gazeteci, AB Ombudsmanı’na şikayette bulunduktan sonra Avrupa İltica Desteği Ofisi, raporun birkaç kısmını açıklamayı kabul etti.
1500 sahifelik raporun açıklanan kısımları, bugüne kadar kamu siyaseti yerine giren iltica hakkı konusunda, büyük bir şahsi danışmanlık firmasının nasıl bir rol üstlendiğine açıklık getirmektedir.
Idare danışmanlığı jargonunda, McKinsey’in araya girmesinin arkasında yatan mantık “üreticiliği maksimize etmek”tir. Bunun meali, mümkün olduğu kadar ziyade iltica müracaatının en süratli formda sürece alınması ve bu müracaatlardan onaylanmış olanlar arasından kimlerin Yunan anakarasına gönderileceği, kimlerin “geri gönderilebilir göçmen” statüsüyle Türkiye’ye gönderilmek üzere had dışı edileceğine karar verilmesidir.
Süratle hareket edilmesini sağlamak için “performans idaresi sistemleri” tatbike konulurken reddedilen iltica taleplerinin temyiz davalarını gören komitelerin haftalık “randıman”larını “takip etmek” için mekanizmalar üretilmiştir.
Vaka vazifelileri ve mülakatları yürütenlerin alana gönderilmesinden evvel harcanan hengam kısaltılmış, Yunan bürokrasine malumat teknolojileri desteği hızlandırılmış ve iltica başvurusu reddedilmiş olanlar için polise “geri gönderilebilir olduğuna karar verilen göçmenlerin çabucak tutuklanması” buyruğu verilmiştir.
O devirde Yunan iltica ajansında çalışan dört kişinin BIRN’e verdiği habere nazaran McKinsey’in ajans işçisine erişimi vardı fakat onların sözüne nazaran, firmanın danışmanlık yaklaşımı meydandaki gerçeklikle zıt düşüyordu.
McKinsey tarafından verilen “liderlik eğitimi” kursuna katılan eski bir çalışan, isminin zımnî kalmasını talep ederek BIRN’e şu açıklamayı yaptı: “İltica başvurusu yapanlar için kurulmuş bir kampta verilen kamu hizmetinin mantığıyla çok alakasız gelmişti.”
Bir memur ise McKinsey’in teklif ettiklerinin birçoklarının GAS tarafından zati dikkate alındığını ve uygulanmasına ya da reddedilmesine GAS tarafından karar verildiğini belirtti.
“İşimizi nasıl organize edeceğimize dair ana fikirler aslında GAS’ın idare merkezinde belirleniyor” diyen memura nazaran, “McKinsey’in yaptığı tek katkı, kurumsal formüller olarak kıymetlendirme, geri bildirim, gaye belirleme ve teşebbüs üzere, manası olmayan şeylerdi.”
Sahiden de iş yükünün azalması sıkıntı görünüyordu.
Arka arda gelen “ilerleme güncellemeleri”nin hepsinde, McKinsey, idare komitesini üretkenliğin “hedefe ulaşmak için gayrikâfi seviyede” olduğuna dair mütemadi uyarıyordu. Kendi kayıtlarına nazaran, kontrat boyunca had dışı edilenlerin sayısı haftada 50 kişiyi asla geçmedi. Maksat ise 340’tı.
McKinsey, Mayıs 2017’deki final raporunda, Şubat 2017’de ortalama 170 gün olan iltica prosedürü müddetini yalnızca 11 güne indirerek “sürecin yekun vadesini kısaltmayı” başardığıyla övünüyordu.
Buna karşın binlerce mülteci, bu işin ahir aylarca haddinden fazla aşamada kalabalık durumdaki ada kamplarında kapana kısılmış vaziyette kaldılar.
McKinsey, Nisan 2017’de adada kalan mülteci sayısını Yunan yetkilileri tarafından “veri doğrulaması” beklenen 6.000 kişi olarak açıklarken, Yunan hükümeti bu sayının 12.822 olduğunu belirtiyordu. Bu rakam McKinsey’in akit yaptığı Ocak ayındaki müracaatlardan yalnızca 1.500 azdı.
Kış sert geçmişti; sığınmacılarla çalışan tertipler kimi kimselerin zarar gördüğü yahut öldüğü hadiseleri belgelemişlerdi fakat Yunan yetkililer ya hiç soruşturma açmıyor ya da bu mevzularla gereğince ilgilenmiyorlardı.
McKinsey’in final raporuna nazaran, adalarda 40 saha ziyareti, 200’den çokça içtima ve atölye çalışmaları yapılmıştı. Enteresan halde, McKinsey’in 2016’da ‘pro bono’ çalıştığı, 2017’de bağıt yaptığı düşünüldüğünde, “Ekim 2016’dan itibaren” yapılan 21 idare konseyi toplantısından kelam ediliyordu. “Proje özeti” kısmında ise McKinsey, Yunanistan’da bir fiil planının “geliştirilmesi” ve “uygulanması” için “davet edildiğini” belirtiyordu.
Buna karşın Avrupa Komitesi, bu araştırmaya verdiği cevaplarda, 2017’de McKinsey’i “önceden seçmiş” olmadığını, Avrupa İltica Desteği Ofisi’nden firmayla bağıt imzalamasını da istemediğini belirtti.
Suriye’deki askeri kayıplar ve kendi devletindeki politik aksiliklerden gündemi değiştirmek isteyen Türkiye Cumhhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2020’nin Şubat ayının ahir Brüksel’i muahedenin geri kalan kurallarını konumuna getirmemekle suçlayarak AB ile yaptığı muahedeyi yırtıp attı. Lakin daha muahedenin çöktüğünün ilan edilmesinden evvel, Birleşmiş Milletler olgularına nazaran 7.000 mülteci ve göçmen 2020’nin birinci iki ayında Yunan kıyılarına ulaştı.
ALMAN KONTAĞI
Avrupa’nın bu bunalımı ele almasında ünlü danışmanlık firmasının bahse el atması birinci kere olmuyor.
Raporlara nazaran, 270.000’den çokça iltica başvurusu evrakının yükünün temizlenmesi ve iltica başvurusu sürecinin kısaltılması için Alman Birleşik Göç ve İltica Ofisi’nin McKinsey’e 45 milyon Euro’dan çokça ödeme yapması politik bir skandala dönüştü.
Alman medyasında yazılanlara nazaran, yekun fiyatın içinde “Entegre Mülteci Yönetimi” için ödenen ölçü 3,9 milyon Euro’ydu. Bu hizmetin ismi, McKinsey’in Eylül 2016’da AB’ye önerdiğiyle birebirdi.
Paralellikler bununla da bitmiyor.
McKinsey’in Ocak 2017’de Avrupa İltica Desteği Ofisi ile bağladığı bağıtla epey benzeri halde, firmaya yapılan ödemenin yarısından ziyadesinin durumun acilliği sebebiyle olağan kamu tefviz kaideleri uygulanmadan gerçekleştiğini Alman medyası ortaya çıkardı. Der Spiegel, ahdin imzalanmasından evvel firmanın yüzlerce saat ‘pro bono’ iş yaptığını duyurdu. McKinsey, birleşik bir akit alabilmek için evvelden parasız iş yaptığını reddetti.
Yeniden, mutabakatın ayrıntıları kapalı olarak sınıflandırıldı.
Almanya’da şeffaflık için STK olarak çalışan FragdenStaat’ın yöneticisi Arne Semsrott, McKinsey’in Almanya’da yaptığı işi incelemişti. Semsrott, bu üzere durumlarda şeffaflık olmamasının Avrupalı vergi mükellefleri için para ve murakabe kaybı manasına geldiğini söylüyor.
Semsrott, Almanya ve AB’nin bu türlü bir dış kaynaklı satın alımın detaylarını kapalı tutması hakkında BIRN’e şu açıklamayı yaptı: “Şeffaflık olmaması McKinsey’e ve öteki danışmanlık firmalarına kamu bütçesinden daha çokça ödeme yapıldığı mealine gelir. Birebir devirde bu şeffaflık eksikliği, gerçekte neler olduğu konusunda kamusal kontrol yapılamayacağı mealine da gelir.
Atina’daki karar alma süreçleri konusunda haber sahibi olan kaynaklar, McKinsey’in Münih’teki ortaklarından Solveigh Hieronimus’un, Yunanistan’da Avrupa İltica Desteği Ofisi ahdinin uygulanması esnasında şirketin ekibinin koordinatörü olarak çalıştığı haberini verdi. Hieronimus, Alman medyasında mekan alan haberlere nazaran, şirketin hizmetlerinin Alman hükümetine sunulmasında da kilit rolü üstlenmişti.
Hieronimus, BIRN tarafından gönderilen e-postaya cevap vermedi.
Daha evvel Memleketler arası Şeffaflık Örgütü için çalışan Alman parlamenter Freund, McKinsey’in Yunanistan’daki rolünün kaygı verici olduğunu söylüyor.
Freund, BIRN’e yaptığı açıklamada, “Avrupa Konseyi’nin karar alma süreçlerinde yabancı işletmelerin rastgele bir tesirinin olması ülkü bir durum değildir. Bu tip kararların, siyasetçiler tarafından yasal tahlillere ve bağımsız eksper tavsiyelerine dayanılarak alınması gerekir” diyor.
Bu araştırmada mahal alan gazetecilerden biri, McKinsey’in mutabakatlarının detaylarının gizlenmesi konusunda Temmuz 2019’da AB Ombudsmanı’na yine şikayette bulundu.
Kasım ayında AB Ombudsmanı, “Kamu bütçesinden finanse edilen girişimlerin içeriği konusunda kamunun bilgilendirilme hakkı vardır” prensibine gönderme yaparak, Avrupa Komisyonu’na “Fon verilen girişimin, bilhassa de iş paketleri ve girişim çıktısı olarak belirtilenlerin tümüyle açıklanması gerekir” ikazını yaptı.
Avrupa Encümeni Lideri Ursula von Der Leyen, AB Ombudsmanı’na “buna değerle katılmıyorum” cevabını verdi. Yazılı yanıtında laf konusu girişimin “iş stratejisi açısından ve firmanın ticari bağları dikkate alındığında hassas bilgiler” içerdiğini belirtti.
Avrupa Encümeni Yöneticisi, daha evvel de McKinsey ile muahedeler yapmıştı; von der Leyen Şubat ayında kişisel bir Bundestag komitesinin huzurunda, kendisinin 2013-2019 arasında savunma bakanı olduğu devirde McKinsey’in de aralarında bulunduğu yabancı danışmanlık firmalarıyla yapılan onlarca milyon Euro’luk bağıtlar konusunda söz verdi.
2018’de Almanya’nın Birleşik Mali Murakabe Ofisi, birtakım kontratlarda taraf alan prosedürlerin kanuna tam olarak tutarlı olmadığını ve maliyet aktifliği bulunan muahedeler olmadığını söyledi. Von der Leyen, usulsüzlüklerin var olduğunu kabul ederek eksiklikleri gidermek için pek çok şey yapıldığını beyan etti.
Von der Leyen, 2014 yılında McKinsey’in başkanlarından Katrin Suder’i Bundeswehr’in tefviz sistemine ıslahat yapmak üzere bakan olarak ataması konusunda da sorgulandı. 2018’de bakanlıktan ayrılan Suder’in, akitlerin yapılmasında tesiri olup olmadığı sorulduğunda von der Leyen, bu türlü bir durum olmadığını varsaydığını söyledi. Bu tip kararların alınmasını “benim maaş seviyemin çok altında” işler olarak tanımladı.
Von der Leyen, Politico’da 9 Haziran’da bölge alan habere nazaran Almanya’nın iktidar partileri tarafından suçlandı.
AB Ombudsmanı, Avrupa Komisyonu’nun McKinsey evraklarının erişime açılmasını reddetmesi konusuna şimdi karşılık vermedi.
* Bu haber, Balkan Araştırmacı Gazetecilik Ağı (BIRN) tarafından 18 Haziran 2020’de Gazete Duvar’a ulaştırılan metin üzerinden çevrilmiştir. (Çeviri: Melishan Devrim)
Gazete Duvar
