Antoun Issa
Lübnanlı olmak, trajedilerle dolu bir hayata katlanmak demektir. Coşkulu gece hayatı ve lezzetli mutfağı ile turistlere hitap eden bu ülke, birebir vakitte sakinleri için daima bir ızdırap kaynağıdır. Ve halkı, boğulmakta olan bir çocuğun nefes nefese kalışına şahit olurcasına, sevgili memleketlerine kederlenerek yıllarını geçirir.
Salı günkü yıkıcı patlama, Lübnan halkına acı vermiş uzun bir trajedi listesinde yer alan bir başka vakadan öbür bir şey değil. Bu o kadar uzun bir liste ki başlangıcı bile meçhul. Sahi, Lübnan’ın acısı nerede başlıyordu? 1860’larda, geride 10 binden fazla meyyit bırakan iç savaş mı? 1. Dünya Savaşı’nda Lübnan nüfusunun üçte birini yok eden Büyük Kıtlık mı? 150 bin Lübnanlının öldüğü ve birçoklarının hâlâ yeri bilinmeyen toplu mezarlarda yattığı 1975-1990 ortasındaki iç savaş mı?
160 YILDIR HER KUŞAK BİR TRAVMA YAŞADI
Lübnan, iki şey haricinde çok az şey üreten küçük ve dağlık bir ülke: Yıkım ve göçmenler. Son 160 yıl içerisinde yaşayan her Lübnanlı kuşak travma yaşadı ve her yenidoğan eski yaraların izlerini taşıyordu. Ve birebir vakit dilimi içerisinde, ülkenin iyimserliği, her şeyden üstün tuttukları anavatanlarını lekeleyen sefaletten kaçıyordu. Lübnan kökenli 10 milyondan fazla insan, nüfusu 5 milyon olan ülkenin dışında yaşıyor ve bu durum Lübnan’ı, halkının çoğunluğu yurtdışında yaşayan az sayıdaki ülkeden biri haline getiriyor.
Diasporaya gelince; bizler, az sayıda insanın sonu gelmez açgözlülüğü ve kuşaklar boyunca yarattıkları kaosun neden olduğu bir sürgün hayatı yaşıyoruz. Büyük büyükbabalarımdan biri, 19’uncu yüzyılın ortalarında yıkımı arkasında bırakarak yeni bir fırsat yakalama arayışında ABD’ye göç etti. Bundan bir asır sonra, babam da birebir kararı verdi ve bu kere Avustralya’ya göç etti. Anneannem, hayatının iç savaşta neredeyse büsbütün yok olduğunu gördükten sonra tıpkı yolu izledi; kocası, iç savaş sırasında ölürken onu yedi çocuklu bekâr bir anne olarak bir başına bırakmıştı ve bu çocuklardan birisi annemdi.
Neredeyse her Lübnanlı ailenin bu çeşitten öyküleri vardır. Geçmiş günümüze musallat olmuyor, bizim bugünümüz de bu türlü. Göçmen ailemin tek çocuğu olarak 2011-2015 ortasında Beyrut’a döndüm. Ailem, onlara bu kadar acı veren yere döndüğüm için mecnun olduğumu düşündü. Tahminen de Lübnan’da konuta bir sahip olmamın ihtimal dahilinde olduğunu düşünmeme neden olan şey, gençliğin verdiği saflık ya da kibirli bir yenilmezlik duygusuydu.
MOLOZLARA GÖMÜLEN BİR ÜLKE
Geçmişte yaşadığım daire büyük ihtimalle yıkıldı. Tanıdığım mahalleler moloz yığınına döndü. Arkadaşlarım evsiz kaldı. Yıllarca süren gayret ve birikimler, geçmişte anne-babalarımızın ve atalarımızın yapamadığı bir yuva haline getirmek için bir meydan okumaya dönüşen Lübnan’ın eforlarının içini boşalttı. Beyrut’ta 15 yıl süren iç savaşın yarattığı fizikî zararın tamamı sadece birkaç dakika içinde gerçekleşti.
Görüntülerdeki molozlarla ve tozla örtülmüş cesetlere bakıyorum ve ailemin 1970’lerle ilgili öykülerini hatırlıyorum. Enkazları da görmüşlerdi. Ailemin büyükanne ve büyükbabalarının Büyük Kıtlık hakkında anlattıkları kıssaları hatırlıyorum. Onlar da sokaklarda yığılıp kalmış cesetler görmüşler. Ve onların büyükanne ve büyükbabalarının 1860’larla hikâyeleri… Trajedi asla bitmiyor.
Uzun trajediler listesi boyunca, salı günü yaşanan patlamadan 1860’lara kadar her bir kıymetli hadisesi birbirine bağlayan ortak bir nokta kelam konusu: En dorukta, yaygın yolsuzluk argümanlarıyla karar süren hatalılar. Lübnan bugün bir asır evvelki Büyük Kıtlık’tan beri görülen en berbat ekonomik krizi yaşıyor. Dünyanın en borçlu üçüncü ülkesi. Para ünitesi, bu yıl pahasının yüzde 80’ini kaybetti. Hiperenflasyon, enflasyon oranını haziran ayında yüzde 90’a yükseltti. Lübnan’ın yarısı şu anda yoksulluk içinde yaşıyor ve çok fakir olanlar açlıkla karşı karşıya.
KITLIK TEHLİKESİ KELAM KONUSU
Para ünitesindeki hür düşüş ve tepedeki enflasyon nedeniyle, birçok Lübnanlı, büyük kısmı ithal edilen temel besinlere zar güç ulaşabiliyor. Bu ithalat faaliyeti, salı günü atomik patlamanın yaşandığı Beyrut limanında yürütülüyor. Lübnan’daki sefaleti daha karmaşık bir hale getiren biçimde, patlamalar, en değerli buğday silolarıyla birlikte Lübnan’da kıtlık sonuna daha yakın olan bölgeleri de yok etti. Arkadaşlarımınkiler de dahil olmak üzere binlerce mesken yıkıldı.
Lübnan’ın hasarı nasıl onarabileceğine ait açık bir tahlil mevcut değil. İktidardaki seçkinler aylardan beri umutsuzca gereksinim duyulan kredilere erişmek emeliyle IMF ile durdurulan müzakerelere kilitlenmiş durumda. IMF ise seçkin kesitin direndiği ıslahatlarda ısrar ediyor. Buna rağmen, Lübnan’da patlamadan sonra yıkılan mahalleleri onaracak kaynak bulunmuyor ve bu da çaresiz Lübnanlılara barınak ve yiyecek sağlamak için milletlerarası yardımı kaide kılıyor. Başka yandan, memleketler arası bağışçılar ve sıradan Lübnanlılar, bağış paralarının muhtaçlığı olanlara ulaşacağına ait tıpkı kuşkuları paylaşıyor.
Patlama, son bir yıldır düzenlenen protestolar ve ekonomik kaos nedeniyle tükenen Lübnanlılar ortasındaki öfkeyi yine alevlendirdi. Lokal Lübnanlıları ve diasporayı harmanlayan WhatsApp kümeleri, ülke başkanlarına karşı tabandan gelen aksiyon davetleri ortasında öfkeyle dolup taşıyor. Hükümetin patlamanın nedenini belirlemek için şeffaf bir soruşturma yürütebileceğine dair inanç çok az. Bununla birlikte, birçok Lübnanlı açısından bir soruşturma yürütülmesi de gerekli değil. Beyrut’un merkezindeki hayati kıymete sahip tesislerin yanı başında 2 bin 700 ton amonyum nitratın tutulması, Lübnan’ı elektrik ve çöp toplama üzere temel hizmetlerden yoksun bırakan bir ihmaldi. Bu, ülkenin her yerini saran çürümüş bir odağın neden olduğu küflenmenin sadece küçük bir modülü. Bu, uzun vakittir Lübnan’daki hayatın dokusuna yerleşmiş olan çürümüş bir odak.
Ve yurtdışındaki bizler de, hiç bitmeyecek üzere görünen bu trajedi tarafından yıkılmış bir halde, bizden evvelki kuşaklar üzere ağlıyoruz.
Makalenin yepyenisi The Guardian gazetesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
