Cihan Başakçıoğlu
İZMİR – Resmi sayılara nazaran 650 bin kişinin gözaltına alındığı, 1 milyon 683 bin kişi fişlendiği, 14 kişi cezaevlerindeki açlık grevlerinde, 171 kişinin ise sorgularda ve işkencelerde can verdiği 12 Eylül 1980 darbesinin üzerinden 40 yıl geçti. 49 kişinin de idam edildiği darbenin 40’ıncı yıldönümünde Askeri Darbelerin Asker Muhalifleri Derneği (ADAM-DER), 12 Mart ve 12 Eylül darbeleri sıkıyönetim duruşmalarının kararlarını da kararsız hale getirecek yasal düzenleme yapılması için bir kampanya başlattı. Kampanyayı ‘demokratik kamuoyunun gözü, kulağı, sesi, lisanı, eli olan demokratik kitle örgütleriyle birlikte’ yürütmek istediklerini belirten dernek, ortak kampanya teklifimizin kabulü demokrasi güçlerine güç ve umut aşılayacağını vurguluyor.
KAMUOYUNA DAVET: ‘DARBELERLE AYRIMSIZ HESAPLAŞILMALIDIR’
“Darbelerle ayrımsız hesaplaşılmalıdır! Sıkıyönetim duruşmalarının kararları yok sayılmalıdır” başlıklı bildiri yayınlayan dernek kampanyaya dair yaptığı yazılı açıklamada Türkiye’nin tekraren askeri darbelere maruz kaldığını ve bu darbelerle yüzleşilmedikçe 15 Temmuz darbesinin de aydınlatılamayacağını belirtti. Dernek açıklamasında şu sözlere yer verdi;
“Derneğimiz, tüzüğünde yazılı olduğu üzere, ‘Diktatörlüğe, darbelere ve militarizme karşı demokrasiyi ve insan haklarını savunmak, insanlık kabahatlerinin önlenmesi ve faillerinin yargılanması için efor göstermek; haksız idari kararlarla re’sen emekliye sevk edilen kamu işçisinin ve okullarıyla ilişiği kesilen öğrencilerin haklarını elde etmek, demokratik kamusal bilince katkıda bulunmak’ için uğraş etmektedir. Ülkemiz ne yazık ki tekraren askeri darbelere maruz kalmıştır, günümüzde de sivil darbe sürecini yaşamaktadır. Darbelerle topyekûn hesaplaşılmadıkça, aktüel olarak da 15/16 Temmuz darbe teşebbüsü aydınlatılmadıkça ülkemizde demokrasinin inşası mümkün değildir. Darbelerle yüzleşme ve hesaplaşma vesilesi olabilecek teşebbüsler ve adımlar ne yazık ki yeni siyasal çıkarlar uğruna heba edilmektedir. Son olarak, 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra Başbakan Adnan Menderes ve arkadaşlarını idam cezasına çarptıran özel duruşma Yüksek Adalet Divanı kararlarını kararsız hale getiren ve bu kararlardan doğan ziyanların tazmin edilmesini öngören 7248 sayılı yasa 1 Temmuz 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Bu yasa gündeme geldiğinde ve TBMM’de görüşülürken, darbelerle hesaplaşılacaksa 27 Mayıs darbesiyle sonlu kalınmaması, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 darbeleriyle de hesaplaşılması gerektiğini vurguladık, bu bağlamda sıkıyönetim duruşmaları kararlarını kararsız hale getirecek bir teklifin yasaya eklenmesini önerdik. Fakat bu yoldaki gayretimiz TBMM’de karşılık bulmadı. ADAM-DER olarak, darbe periyodu duruşmalarının kararlarının kararsız hale getirilmesini, darbelerle hesaplaşma bağlamında kâfi bulmasak da önemsiyoruz. Bu nedenle, 12 Eylül darbesinin 40’ıncı yıl dönümünde, 12 Mart ve 12 Eylül darbeleri sıkıyönetim duruşmalarının kararlarını da kararsız hale getirecek yasal düzenleme yapılması için demokrasiden yana örgütlere ortak aksiyon teklifinde bulunma kararı aldık.”
‘SOLCU’ OLDUKLARI İÇİN ATILMIŞLARDI
12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 darbeleri periyodunda “solcu” oldukları gerekçesiyle Türk Silahlı Kuvvetleri’nden atılmış askerleri temsil eden Askeri Darbelerin Asker Muhalifleri Derneği (ADAM-DER), diktatörlüğe, darbelere ve militarizme karşı demokrasiyi ve insan haklarını savunmak üzere çabayı temel alıyor. İnsanlık cürümlerinin önlenmesi ve faillerin yargılanması için uğraş harcayan dernek tüzüğünde, “Haksız idari kararlarla re’sen emekliye sevk edilen kamu işçisinin ve okullarıyla ilişiği kesilen öğrencilerin haklarını elde etmek, korumak, geliştirmek ve bu durumdaki kimseler ortasında yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak, demokratik kamusal bilince katkıda bulunmak derneğin muhakkak amacıdır” diyor.
ORDUDAN RES’EN ‘İHRAÇ’ EDİLEN BİR ÜSTEĞMEN…
Derneğin genel lideri Çetin Ali Nergis de o devir ordudan ihraç edilen bir “üsteğmen”. 1983 yılında üçlü kararname ile “res’en” emekli edilen Nergis, polise teslim edilerek Ankara ve İstanbul’da 90 gün gözaltında kaldı. “O periyot yargı kararı olmaksızın direkt sıralı sicil amirlerinin kararıyla solcu olduğu gerekçesiyle birçok insan ordudan uzaklaştırıldı” diyen Nergis, yaşadıklarını şöyle anlatıyor:
“90 gün müddetli bir gözaltım oldu. Ankara ve İstanbul’da. Kimi arkadaşlarımız üç dört kere turladılar. Burada polise teslim edildik. Polis sorgularından geçtik. Daima daha derinlerde bir şeyler aradılar. Lakin baktılar bunun sonu yok 1984 yılında da durdurdular artık. O tam bir cadı avına dönüşmüştü. Kim bizlerle irtibat kurmuş görüşmüş, kim okulda solcu diye fişlenmiş hepsini temizlemek istediler. O periyot bütün toplumun muhalif kısımları, devrimciler, yurtseverleri, darbeye karşı olanları neler yaşadıysa biz de benzeri şeyler yaşadık. Azaplı sorgular, uzun gözaltı mühletleri bu çeşit şeyler yaşadık. Benim dışımda arkadaşlar uzun vadeli Metris ve Mamak cezaevlerinde de kaldılar. Hatta oradaki açlık grevlerine katıldılar. Tek tip elbise protestosuna katıldılar. Çok yaygın bir fotoğraf vardır. Duruşmaya don atlet çıkan bir küme. Onlar bizim asker arkadaşlarımdır. Ön sıradakiler şu anda da derneğimizin üyeleri.”
.
‘BU KAMPANYA DEMOKRASİ İSTEĞİNİN BİR YANSIMASI’
Ordudaki ‘FETÖ’ yapılanmasının temelinin de 12 Eylül darbesine kadar uzandığını tabir eden Nergis, “İlerleyen yıllarda ordu içerisinde bu FETÖ örgütlenmesi nasıl oldu? İçindeki solcuları o periyot temizleyerek ve yer açarak. Bunların daima planlı olduğunu düşünüyorum. Biliyorsunuz 1980 cuntası geldiğinde hiç o güne kadar olmayacak biçimde cuntanın başkanı ayetler okuyordu. Ölçülü İslam’a yol açıldı ve bugüne geldik. Bunların tesadüf olmadığını düşünüyorum” dedi.
Son olarak tüm kamuoyuna başlattıkları demokrasi arayışına dayanak olmaya çağıran Nergis şunları söyledi:
“Kampanyanın başlangıcı olarak bu cumartesi günü saat 14.00’te Kadıköy İskele’de bir basın açıklaması yapacağız. Biz bütün yurttaşları da oraya davet ediyoruz. Bütün demokrasi güçleriyle orada buluşmak istiyoruz. Geçmişimizi hatırlayamazsak bugüne nasıl geldiğimizi şayet anlayamazsak buradan çıkışımız da pek mümkün olmayacak diye düşünüyoruz. Bu manada bu kampanyamız yalnızca darbelerle hesaplaşmaktan öte bir mana taşıyor. Bir demokrasi isteğinin de bir yansıması olarak görüyoruz. Bu darbelerle hesaplaşmazsak bu karanlıktan çıkamayacağız. Zira zati şu anda da bir darbenin içerisindeyiz. 15 Temmuz’u fırsat bilip 20 Temmuz darbesi yapıldı. Olağan şartlarda hala değiliz.”
‘GÖRÜŞLERİMİZDEN ÖTÜRÜ ATTILAR, DİSİPLİN NOTUNU MAZERET ETTİLER’
ADAM-DER Kampanya Yöneticisi Muhsin Dalfidan ise o devir harp okulu son sınıf öğrencisi. 1980 yılı Ocak ayında “darbenin ön hazırlığı” sürecinde sol görüşlü olduğu gerekçesiyle ordudan atılan Dalfidan, “Görüşlerimizden ötürü attılar. Yüzüme söylenen bu fakat kağıt üzerinde bu değil. Kağıt üzerinde disiplin notunu daima bir mazeret bularak düşürdüler. 150 olan disiplin notunu 1 ay içerisinde -85’e düşürdüler” diyor. Atıldıktan sonra ise asıl sürecin başladığını söz eden Dalfidan yaşadıklarını şu sözlerle anlattı:
“Atıldıktan sonra gözaltına alındım 6,5 ay Mamak Cezaevi’nde kaldım. 6,5 ay sonra duruşma yapıldı ve bu süreçte Ankara DAL’da azap gördük. 6,5 ay sonra birinci duruşmada beraat ettik. Daha sonra 1981 yılında tekrar gözaltına alındım. Orduda atılmalar yüklü olarak 1981 yılında başlamıştı. Yeni atılanlarla bir arada tekrar bizi gözaltına aldılar. Yılbaşını İzmir Emniyeti’nde geçirdim. Sonra Ankara Emniyeti’ne sevk edildim. 48 gün gözaltında kaldık. Yeniden Mamak Cezaevi’ne konulduk daha sonra orta tahliye ile tahliye olduk.”
Kampanya ile ilgili tüm demokrasi güçlerine davette bulunan Dalfidan, “Biz bu kampanyayı aslında sendikalar, sivil toplum örgütleri, meslek odaları ve demokratik kitle örgütleri ile ortak yapalım davetinde bulunduk. Ortak yapmak istemiştik. Çabucak çabucak hepsi belli noktalarda dayanak verebileceklerini söylediler. Biz bu kampanyamızda da sonraki demokrasi çabamızda de tüm emek demokrasi barış ve özgürlük güçlerinin ortak hareket etmesi gerektiğine inanıyoruz. Davetimizi yineliyoruz” dedi.
Gazete Duvar
